فشار روزافزون به منابع خاک ناشی از ازدیاد جمعیت و پیامدهای آن از قبیل تخریب اراضی، بیابان‌زدایی و آلودگی خاک و آب، نیاز به استفاده بهینه و پایدار از خاک را ضروری می‌نماید و این مهم تنها با تعیین دقیق و قابل اعتماد پراکنش خاک و ویژگی‌های آن امکان‌پذیر می‌گردد.

نقشه‌برداری خاک با آگاهی از چگونگی تشکیل و خصوصیات خاک، نحوه تشریح آن‌ها و نیز استفاده از یک سیستم طبقه‌بندی امکان‌پذیر است.

از قرون گذشته، کاربرد نقشه‌برداری خاک برای ارزیابی اراضی جهت مصارف کشاورزی متمرکز بوده درحالی‌که امروز تمایل و نیاز به ارزیابی خاک جهت کاربردهای مهندسی، منابع طبیعی و محیط زیست، بیش از پیش افزایش یافته است.

نقشه خاک به‌عنوان نقشه پایه برای تهیه نقشه‌های دیگر ازجمله نقشه‌های طبقه‌بندی اراضی برای آبیاری، قابلیت آبیاری و تناسب اراضی استفاده می‌شود.

وظیفه نقشه‌برداران خاک، تهیه نقشه‌ای از خاک‌های یک منطقه است. اگرچه به‌دلیل مشخص نبودن مرز خاک‌های مختلف این کار زیاد ساده نیست و نیاز به آگاهی و تجربه کافی دارد ولی با تعیین نوع خاک‌ها و یا خصوصیاتشان و تعیین گسترش جغرافیایی آنها، امکان ارائه آنها به‌صورت نقشه وجود خواهد داشت.

کتاب حاضر در 6 فصل تنظیم شده است و با مقدمه‌ای از نقشه‌برداری خاک آغاز می‌شود و سپس به مباحثی با عناوین مفاهیم نقشه‌برداری خاک، برنامه‌ریزی مطالعات و مراحل نقشه‌برداری خاک، توصیف و تفسیر واحدهای نقشه، ارزیابی و کنترل واحدهای نقشه و روش‌های نوین در نقشه‌برداری خاک می‌پردازد.

کتاب «مبانی نقشه‌برداری خاک» به همراه منابع و واژه‌نامه‌ در 210 صفحه و به‌قیمت 26 هزار ریال دراختیار دانشجویان رشته‌های کشاورزی و منابع طبیعی و تمامی افرادی که به نحوی با نقشه‌های خاک سروکار دارند، قرار دارد.

فصل اول: مقدمه.................................................................................................. 1

فصل دوم: مفاهیم نقشه‌برداری خاک......................................................................... 9

2-1- تعریف و اهمیت نقشه.................................................................................... 9

2-2- پدون و پلی‌پدون........................................................................................ 10

2-3- خاکفرد و امتداد (پیوستگی) خاک..................................................................... 15

2-4- نقشه خاک................................................................................................ 16

2-5- کاربران نقشه خاک...................................................................................... 17

2-6- انواع نقشه‌های خاک.................................................................................... 19

2-7- نقشه‌های تعمیمی خاک.................................................................................. 25

2-8- نقشه‌های شماتیکی خاک............................................................................... 28

2-9- مقیاس نقشه............................................................................................. 29

2-10- حداکثر صحت مکانی.................................................................................. 31

2-11- حداقل مساحت محدوده قابل ترسیم و حداقل مساحت زمینی قابل ارائه.................. 31

2-12- محدوده‌ قابل ترسیم بهینه و مساحت زمینی قابل ترسیم بهینه.............................. 33

2-13- شاخص حداکثر کاهش................................................................................ 34

2-14- حداقل مساحت تصمیم‌گیری و مساحت تصمیم‌گیری بهینه.................................... 35

2-15- دقت و صحت در نقشه‌برداری خاک................................................................ 35

2-16- واحدهای نقشه (واحدهای نقشه‌کشی) و واحدهای رده‌بندی خاک......................... 37

2-17- طراحی واحد نقشه................................................................................... 39

2-18- انواع واحدهای نقشه‌کشی........................................................................... 40

2-19- خاک‌های مشابه......................................................................................... 46

2-20- اراضی متفرقه......................................................................................... 47

2-21- ناخالصی در واحدهای نقشه.......................................................................... 47

2-22- انواع ناخالصی‌ها....................................................................................... 50

2-23- جدول راهنمای نقشه خاک.......................................................................... 52

2-24- تراکم نمونه‌برداری.................................................................................... 52

2-25- تراکم ایده‌آل، لازم و حقیقی........................................................................ 53

2-26- سطوح رده‌بندی........................................................................................ 55

2-27- رده‌های نقشه‌برداری................................................................................. 56

2-28- فامیل خاک.............................................................................................. 60

2-29- سری خاک............................................................................................... 61

2-30- شبه‌سری............................................................................................... 65

2-31- بدل‌سری................................................................................................ 67

2-32- فازها (حالت‌ها)........................................................................................ 67

2-33- نامگذاری واحدهای نقشه............................................................................ 77

2-34- کاربرد فازها در نامگذاری واحدهای نقشه........................................................ 79

فصل سوم: برنامه‌ریزی مطالعات و مراحل نقشه‌برداری خاک........................................... 81

3-1- روش‌های شناسایی و تهیه نقشه خاک.............................................................. 82

3-2- مراحل تهیه نقشه خاک................................................................................. 83

فصل چهارم: توصیف و تفسیر واحدهای نقشه.......................................................... 125

1-4- توصیف واحدهای نقشه.............................................................................. 125

2-4- تفسیر واحدهای نقشه................................................................................ 127

3-4- کاربردهای اطلاعات خاک در کشاورزی و منابع.................................................... 129

4-4- کاربردهای اطلاعات خاک در محیط زیست......................................................... 131

5-4- کاربرد اطلاعات خاک در مطالعات مهندسی........................................................ 135

فصل پنجم: ارزیابی و کنترل کیفیت واحدهای نقشه.................................................... 139

5-1- تغییرپذیری خاک و واحدهای نقشه................................................................. 140

5-2- تغییرپذیری خصوصیات خاک داخل واحدهای نقشه............................................. 140

5-3- ارزیابی آماری واحدهای نقشه...................................................................... 147

5-4- روش‌های نمونه‌برداری جهت ارزیابی آماری واحدهای نقشه................................... 148

5-5- روش‌های آماری........................................................................................ 149

5-6- پارامترهای آماری...................................................................................... 151

5-7- کاربرد آمار چندمتغیره در ارزیابی واحدهای نقشه............................................... 160

5-8- تفرق خاک............................................................................................... 164

5-9- روش‌های بهبود کیفیت نقشه خاک................................................................. 165

فصل ششم: روش‌های نوین در نقشه‌برداری خاک..................................................... 167

6-1- مشکلات موجود در نقشه‌برداری‌های مرسوم (سنتی) خاک.................................... 167

6-2- اهمیت استفاده از ابزار و فنون جدید در شناسایی و نقشه برداری خاک.................... 168

6-3- وضعیت فعلی پدولوژی در دنیا و کشور............................................................ 169

6-4- پدومتری................................................................................................ 170

6-5- ابزار مورد استفاده در مطالعات پدومتری.......................................................... 173

6-6- فنون مورد استفاده در مطالعات پدومتری......................................................... 182

6-7- مشکلات روش‌های نوین.............................................................................. 186

منابع............................................................................................................. 189

واژه‌نامه........................................................................................................ 199