ورزش یکی از پدیده‌های اجتماعی است که در همه جوامع بشري به‌صورت یک نیاز انسانی و فرهنگی از اولویت بالایی برخوردار است. امروزه اهمیت پدیده ورزش به‌عنوان بازتابی از تقاضاي اجتماعی به‌طور بنیادي تغییریافته است. با توجه به تغییر و تحول وسیع در همه امور، طراحی برنامه­هاي متناسب ورزشی با خط‌مشی و سیاست­ها، اهداف و ساختار تربیت‌بدنی، لازم و ضروري است.

تربیت‌بدنی در دانشگاه­ها، دیگر مفهوم بازي به شکل آزاد یا حکم ساعت تنفس بین دو کلاس را ندارد. کلاس درس تربیت­بدنی حکم آزمایشگاهی را دارد که طی آن فرایند آموزش از طریق جنبش و تحرك، اتفاق می­افتد. زندگی تعامل انسان با محیط‌زیست و کسب تجربیات از این طریق است و تربیت‌بدنی این وظیفه مهم را در دانشگاه به دوش می­کشد. ممکن است هدف دانشجو از درس تربیت‌بدنی شادي و سرگرمی باشد ولی نظام آموزشی چنین هدفی را دنبال نمی­کند؛ درواقع شادي، تفریح و سرگرمی محصول فرعی یک برنامه خوب تربیت­بدنی است. هدف اصلی درس تربیت‌بدنی گسترش سلامتی دانشجویان و جوانان است که بقا و حفظ استقلال کشورمان را تضمین می‌نماید.

ازآنجایی‌که تغییرات عمده و زیربنایی در نوع نگرش به برنامه درسی تربیت­بدنی دانشگاه‌ها ایجادشده است. وزارت علوم نیز هم‌آوا با این تغییرات سرفصل‌های جدیدی را با رویکرد کاربردی اصلاح و ابلاغ نموده است. کتاب مزبور بر اساس آخرین دستورالعمل­ها و آئین‌نامه‌های آموزشی وزارت علوم، در نه فصل به رشته تحریر درآمده است؛ در فصل نخست اصول، فلسفه و اهداف درس تربیت‌بدنی از نگاه مکاتب مختلف بررسی‌شده است. فصل دوم به شناخت اوقات فراغت و نقش ورزش و فصل سوم نیز به رفتار فردی و اجتماعی در محیط ورزش می­پردازد. فصل چهارم به موضوع ایمنی و بهداشت اختصاص‌یافته است. اصول حفظ و نگهداری سلامت و تناسب بدن موضوع فصل پنجم کتاب است. در فصل ششم وضعیت بدنی مطلوب، ناهنجاری‌های جسمانی، راه­های تشخیص و درمان آن‌ها موردبررسی قرارگرفته است. در فصل هفتم روش‌های انجام صحیح حرکات در فعالیت­های روزمره و در فصل هشتم نیز اصول خودآزمایی جسمی و حرکتی بررسی‌شده‌اند و سرانجام در فصل نهم به نقش ورزش در پیشگیری و درمان انواع بیماری‌ها پرداخته‌شده است

 فهرست

فصل اول       

اصول، فلسفه و اهداف تربیت‌بدنی از دیدگاه مکاتب    

هدف‌های يادگيري      

بررسی مفاهیم         

اصول

فلسفه

تربیت‌بدنی

فلسفه تربیت‌بدنی

اهداف تربیت‌بدنی و ورزش

اهداف تربیت‌بدنی از دیدگاه مکاتب مختلف

فلسفه‌های سنتی

ا- مکتب ایده آلیسم

۲- مکتب رئالیسم

فلسفه‌های جدید

۱- مکتب پراگماتیسم

۲- مکتب اگزیستانسیالیسم    

۳- مکتب ناتورالیسم   

۴- مکتب ماتریالیسم (ماده‌گرایی)      

۵- مکتب اومانیسم (انسان‌گرایی)      

۶- مکتب اسلام        

فصل دوم       

شناخت اوقات فراغت و نقش ورزش در این زمینه        

هدف‌های يادگيري      

مقدمه

ريشة لغوي فراغت     

تعريف و مفهوم اوقات فراغت   

جنبه‌های مثبت و منفي در تعریف‌ها    

تعریف‌های منفي       

تعریف‌های مثبت        

اوقات فراغت از ديدگاه اسلام  

اهميت اوقات فراغت در عصر حاضر     

گونه‌های مختلف گذراندن اوقات فراغت

عوامل تأثيرگذار بر نحوة گذران اوقات فراغت     

نقش سن      

نقش جنسيت 

نقش وسایل و امکانات 

نقش خانواده  

نقش نظام آموزشی   

نقش وضعيت اقتصادي 

اوقات فراغت و ورزش   

فضاي ورزش براي اوقات فراغت

کارکردهاي گذران اوقات فراغت با ورزش

اوقات فراغت و بازي    

نتايج و هدف‌های بازي 

فصل سوم     

رفتار فردی و اجتماعی در محیط ورزش 

هدف‌های يادگيري      

مقدمه

رفتار چیست؟

رویکردهای بررسی رفتار         

الف - عوامل زیستی- غریزی   

ب - عوامل ذهنی      

رفتار اجتماعی 

مفهوم رفتار اجتماعی  

تأثیرات اجتماعی و روانی ورزش

تأثیر ورزش در رفتار فردی        

۱- رفع خستگی فکری 

۲- ایجاد و تقویت قدرت ابتکار   

۳- تقویت و شکوفا ساختن استعداد رهبری    

۴- وظیفه‌شناسی      

۵- پرورش قوای ذهنی 

۶- مبارزه با بیحوصلگی، دل‌تنگی و نگرانی      

۷- تکوين شخصيت     

۸- رهبری       

۹- جامعه‌پذیری

۱۰- توفيق گرایی       

تأثیر ورزش در تغییر رفتار اجتماعی

۱- بروز شخصیت اجتماعی     

۲- احترام به قوانین اجتماعی  

۳- قضاوت اجتماعی    

۴- بروز استعدادهای اجتماعی 

۵- توانایی برقراری روابط اجتماعی      

۶- احیای حس مسئولیتپذیری 

۷- ایجاد سلامتی عمومی     

۸- تأثیر ورزش در اخلاق و رعایت حقوق دیگران 

فصل چهارم    

ایمنی و بهداشت در محیط ورزش       

هدف‌های يادگيري      

مقدمه

بخش اول: ایمنی       

تعریف واژگان و اصطلاحات      

ایمنی 

خطر   

حادثه  

ایمنی در اماکن ورزشی         

مدیریت ایمنی در اماکن و محیط‌های ورزشی   

ایمنی فقط پیشگیری از حادثه نیست. 

اصول ایمن‌سازی در ورزش      

۱-اصل برنامه‌ریزی برای ایمن‌سازی     

۲- اصل تدوین دستورالعمل ایمن‌سازی 

۳- اصل ایمن‌سازی فعالیت ورزشی     

۴- اصل ایمن‌سازی محوطه فیزیکی اماکن ورزشی      

۵- اصل ایمن‌سازی تجهیزات    

۶- اصل ایمن‌سازی کلاس‌های آموزشی و تمرینی      

۷- اصل ایمن‌سازی ورزشکاران 

۸- اصل نظارت و سرکشی بر فعالیت‌ها

بخش دوم: بهداشت ورزشی   

بهداشت ورزشی       

هدف بهداشت ورزشی

آموزش بهداشت ورزشی       

تعریف بهداشت اماکن ورزشی 

بهداشت در اماکن ورزشی     

الف) بهداشت در سالن‌های سرپوشیده        

ب) بهداشت در زمین‌های روباز 

نیازمندی‌های عمومی در بهداشت اماکن ورزشی       

بهداشت در فضاهای آموزشی ورزش   

اهم اصول بهداشتی هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی 

دستورالعمل‌های بهداشتي برای ورزشکاران    

فصل پنجم      

اصول حفظ و نگهداری سلامت و تناسب بدن و کنترل وزن       

هدف‌های يادگيري      

مقدمه

تغذیه و فعالیت ورزشی

ترکیب بدن و اهمیت آن در سلامت     

اهمیت تعیین ترکیب بدن        

ارزیابی ترکیب بدن      

کنترل وزن و حفظ آن   

اهمیت و نقش کنترل وزن در سلامت بدن       

کاهش وزن و حفظ آن  

برنامه جامع کاهش وزن

وزن گیری یا افزایش وزن با به‌کارگیری رژیم غذایی متعادل و فعالیت ورزشی مناسب

فصل ششم   

وضعیت بدنی مطلوب - ناهنجاری‌های وضعیتی بدن و حرکات اصلاحی  

هدف‌های يادگيري      

مقدمه

وضعیت بدنی  

انواع وضعیت بدنی     

وضعیت بدنی مطلوب

فواید وضعیت بدنی مطلوب

ارزیابی وضعیت بدنی   

علل بروز ناهنجاری‌ها، نشانه‌ها و روش تشخيص و درمان        

سر به جلو (لوردوز يا قوس گردني)     

كج گردني      

شانه نابرابر    

کمر صاف       

کمر گود         

پشت گرد (كيفوزيس كه به حالت شديد آن قوز گفته می‌شود)

كج پشتي (انحناي ستون فقرات به طرفين)    

زانوي پرانتزي  

زانوي ضربدري (والگوم زانو، زانوي چسبيده يا برونگرا)  

كف پاي صاف  

كف پاي گود    

انگشت شست كج    

انگشت چكشي        

فصل هفتم     

روش‌های صحیح انجام حرکات در فعالیت‌های روزمره زندگی     

هدف‌های يادگيري      

مقدمه

شرایط لازم برای داشتن وضعیت صحیح

نشستن        

مزایای نشستن صحیح

نشستن بر روي زمين  

انواع نشستن بر روي زمين     

شيوه صحيح نشستن در کلاس درس  

شيوه صحيح نشستن در هنگام کار با رایانه     

عوارض نشستن نادرست       

ایستادن        

انواع وضعیت ایستادن  

وضعیت ایستادن صحیح به مدت طولانی        

توصیه‌هایی برای صحیح ایستادن       

راه رفتن         

سیکل راه رفتن

ملاحظات عمومی هنگام راه رفتن      

نحوه صحیح بالا رفتن و پایین آمدن از پله

خوابیدن و دراز کشیدن 

۱. خوابیدن به پشت (طاق‌باز) 

۲. خوابیدن به پهلو     

۳. خوابیدن به شکم   

ملاحظات عمومی در مورد وضعیت خوابیدن     

وضعیت مناسب بدن در هنگام حمل و استفاده از اشیا 

بلند کردن و حمل اجسام       

استفاده صحیح از کوله‌پشتی  

فصل هشتم   

اصول خودآزمایی جسمی و حرکتی

هدف‌های يادگيري      

مقدمه

ویژگی‌های خودارزیابی 

ﻣﺰاﯾﺎي خودارزیابی      

تعریف آمادگی جسمانی        

انواع آمادگی جسمانی

الف) آمادگي جسماني مرتبط با سلامت       

ب) آمادگي جسماني مرتبط با اجرا یا مهارت   

آزمون‌های آمادگی جسمانی وابسته به‌سلامت        

۱- استقامت قلبی - تنفسی  

الف-آزمون کوپر (۱۲ دقیقه دویدن)      

ب-آزمون چندمرحله‌ای رفت‌وبرگشت ۲۰ متر    

ج-آزمون دوی ۱۶۰۰ متر         

د-آزمون پله    

۲- قدرت عضلاني       

الف- روش اندازه‌گیری قدرت عضلانی ایستا     

آزمون قدرت عضلانی ایستا به‌وسیله دینا مومتر

ب- روش اندازه‌گیری قدرت عضلانی پویا

آزمون قدرت عضلانی پویا با استفاده از وزنه    

۳- استقامت عضلاني 

الف- آزمون‌های استقامت عضلانی پویا

آزمون دراز و نشست (دست‌ها روی سینه)    

آزمون كشش از بارفيكس اصلاح شده  

آزمون شنای سوئدی  

ب- آزمون‌های استقامت عضلانی تکراری ایستا

ج- آزمون‌های استقامت عضلانی زمانی ایستا 

۴- انعطاف پذیری       

الف- آزمون انعطاف پذیری لگن خاصره (نشستن و رساندن دست‌ها)   

ب-آزمون باز شدن بالاتنه        

۵- ترکیب بدنی

الف- آزمون اندازه‌گیری چربی زیرپوستی با استفاده از کالیپر    

ب- آزمون اندازه‌گیری ترکیب بدن به‌وسیله تودة بدنی   

ج- ﻧﺴﺒﺖ دور ﮐﻤﺮ ﺑﻪ ﺑﺎﺳﻦ    

آزمون‌های آمادگی جسمانی وابسته به مهارت حرکتی

۱- چابکی      

الف- آزمون بورپی (چمباتمه)   

ب- آزمون ایلی نویز     

ج- آزمون دوی رفت‌وبرگشت ۹×۴

د- آزمون تی   

۲- تعادل        

الف- روش‌های اندازه‌گیری تعادل ایستا 

آزمون ایستادن روی یک‌پا (آزمون ایستادن لک‌لک یا آزمون استورک)

ب- اندازه‌گیری تعادل پویا        

آزمون تعادل روی چوب موازنه  

۳-هماهنگی   

الف-آزمون پرتاب توپ به سمت دیوار با دست

ب- آزمون روپایی زدن   

۴- توان (نیروی عضلانی)

الف- آزمون پرتاب توپ طبی (مدیسن بال) به‌صورت نشسته    

ب- آزمون پرش عمودی

۵- سرعت و سرعت عکس‌العمل       

الف- آزمون دوی ۳۶ متر سرعت        

ب- آزمون واکنش انگشتان دست نلسون       

فصل نهم       

ورزش و درمان بیماری‌ها         

هدف‌های يادگيري      

مقدمه

نقش ورزش در پیشگیری و درمان بیماری‌ها     

بیماری‌های قلبی- عروقی      

اثرات ورزش در پیشگیری از بیماری قلب

توصیه‌های تمرینی به افراد مبتلابه بیماری قلبی- عروقی        

فشارخون بالا (قاتل خاموش)   

تأثیر ورزش بر پرفشاری خون    

توصیه‌های تمرینی برای افراد مبتلابه پرفشاری خون    

چاقی  

ورزش و چاقی 

نسخه ورزشی در چاقی

کمردرد

ورزش و درمان کمردرد  

استئوپوروز (پوکی استخوان)   

توصیه‌های تمرینی برای افراد مبتلابه پوکی استخوان

آرتروز   

تأثیر مثبت ورزش در بیماران آرتروزی

توصیه‌های تمرینی برای افراد مبتلابه استئوآرتریت و آرتریت روماتوئید

دیابت  

تأثیر ورزش در درمان دیابت      

توصیه‌های تمرینی به افراد دیابتی (نوع اول و دوم)

دیابت، حاملگی و ورزش         

بیماری کلیه    

ورزش و بیماران کلیوی 

نسخه ورزشی در بیماری کلیوی        

بیماری‌های ریوی        

الف- بیماری مزمن ریه 

ورزش و بیماری مزمن انسداد ریوی     

ب- آسم        

تجویز ورزش در بیماران مبتلابه آسم    

ورزش و مشکلات روان‌شناختی

سرطان

سرطان و ورزش         

منابع   

ضمائم 

فهرست اعلام 

واژه نامه انگلیسی به فارسی