مهم‏ترین منبع دریافت احکام فقهی، قرآن کریم است. اساساً بدون فهم صحیح مفاهیم و روح حاکم بر آیات قرآن، استخراج احکام فقهی با چالشی جدی مواجه می‏شود. علاوه‌برآن، سنجش صحت محتوای سنت - که منبع دیگرِ استخراج احکام فقهی است - نیز وابسته به عرضه آن بر قرآن کریم است. چه‏بسا عدم شناخت صحیح مفاهیم و مقاصد آیات فقهی قرآن موجب ارائه احکامی نادرست و غیرمنطبق با مقصود شارع حکیم شود. ازین‏رو شناخت صحیح مقاصد، فهم عمیق مفاهیم و دریافت روح حاکم بر آیات قرآن کریم ضروری‏ترین نیاز برای استخراج حکم فقهی است.

 کتاب حاضر در راستای انتقال این ضرورت به دانش‏پژوهان به‏ویژه در حوزه تفسیر، فقه و حقوق است. آنچه در نوشتار حاضر به انجام رسیده به دو بخش تقسیم شده است.

پیشگفتار/۱

مقدمات لازم برای فهم آیات فقهی/۳

درآمد/۳

۱.کارکردهای هیئت امر/۴

۱ ـ ۱. وجوب/۵

۱ـ۲. ارشادی بودن امر/۱۰

۱ـ۳. معیارهای تشخیص امر ارشادی از مولوی/۱۲

۱ـ۴. امر در جایگاه رفع توهّم حظر یا اباحه/۱۲

۲.کارکردهای هیئت نهی/۱۵

۲ـ۱. نهی تحریمی/۱۵

۲ـ۲. نهی ارشادی/۱۷

۲ـ۳. دلالت یا عدم دلالت فعل نهی بر فساد/۱۸

۳. کاربرد جمله اخباری/۲۱

۳ـ۱. اِخبار/۲۱

۳ـ۲. انشاء/۲۲

۴.عام و خاص/۲۵

۴ـ۱. تخصیص لفظ عام/۲۶

۴ـ۲. عموم لفظ یا خصوص سبب/۳۴

۵.جایگاه اسباب‏النزول در فهم آیات فقهی قرآن/۳۵

۵ـ۱. مراجعه به احادیث تفسیری معتبر/۳۷

درس اول: وضو/۴۷

مباحث لغوی/۴۸

احکام وضو/۴۹

درس دوم: تیمم/۵۳

مباحث لغوی/۵۴

مجوزهای تیمم/۵۵

بدلیت تیمم/۵۶

وجوب تیمم/۵۶

ضرورت جستجوی آب پیش از تیمم/۵۶

ضرورت تیمم پیش از قضای نماز/۵۷

کیفیت تیمم/۵۷

قاعده نفی حرج/۵۸

درس سوم: نماز مسافر/۶۰

مباحث لغوی/۶۰

قصر نماز مسافر/۶۲

رخصت یا عزیمت بودن قصر؛ رفع گمان حظر/۶۵

درس چهارم: روزه/۶۷

مباحث لغوی/۶۸

افطار بیمار و مسافر؛ عزیمت یا رخصت/۷۰

درس پنجم: حج/۷۳

مباحث لغوی/۷۴

حکم احصار/۷۷

درس ششم: وصیت/۸۳

مباحث لغوی/۸۴

استحباب وصیت/۸۵

زمان وصیت/۸۶

وصیت‏شدگان/۸۶

ویژگی‏های وصیت/۸۷

ممنوعیت تفسیر و تحریف وصیت/۸۷

مجوزهای تغییر وصیت/۸۹

شهادت در وصیت/۹۰

مباحث لغوی/۹۲

شهادت گرفتن بر وصیت و احکام آن/۹۲

حکم تردید کردن در صحت شهادت شاهدان/۹۴

احکام کشف خیانت شاهدان/۹۶

سوگند بر شهادت؛ بهترین راه ممکن/۹۷

درس هفتم: میراث/۹۹

سهم فرزندان از میراث/۱۰۰

سهام دختران/۱۰۲

سهام والدین/۱۰۳

جایگاه وصیت و دین در تقسیم میراث/۱۰۵

دلیل تشریع تفاوت سهام/۱۰۶

درس هشتم: رضاع/۱۰۸

مدت شیردهی/۱۰۹

پرداخت هزینه رضاع/۱۱۰

ضرورت ضرر ندیدن والدین/۱۱۲

عهده‏داری پرداخت نفقه توسط وارث/۱۱۳

حکم فصال کودک/۱۱۳

دایه و اجرت او/۱۱۴

تقوامداری و اعتقاد به نظارت پروردگار؛ ضامن اجرای صحیح احکام/۱۱۵

درس نهم: طلاق/۱۱۶

مباحث لغوی/۱۱۷

جواز اصل و تعداد طلاق/۱۱۷

ضرورت رجوع و یا طلاق شایسته/۱۲۰

عدم مشروعیتِ گرفتن پول برای طلاق/۱۲۱

محلّل و بازدارندگی/۱۲۲

اخلاق، ضامن اجرای فقه/۱۲۴

دانش؛ مقدمه‏ای برای فهم فلسفه احکام/۱۲۴

طلاق پیش از مباشرت/۱۲۵

مباحث لغوی/۱۲۶

جواز طلاق پیش از مباشرت/۱۲۷

جواز طلاق نکاح بدون تعیین مهریه/۱۲۷

احکام عقد بدون تعیین مهریه/۱۲۸

احکام طلاق پیش از مباشرت و پس از تعیین مهریه/۱۳۰

جایگاه عفو و فضل در روابط متقابل/۱۳۲

درس دهم: عده طلاق و وفات/۱۳۴

مباحث لغوی/۱۳۴

عده طلاق/۱۳۵

اعتبار خوداظهاری زن/۱۳۷

رجوع در طلاق رجعی/۱۳۹

لزوم رعایت حقوق متقابل زن و شوهر/۱۴۱

عده وفات/۱۴۲

مدت عده وفات/۱۴۳

عدم مداخله در امور زنان پس از اتمام عده/۱۴۴

درس یازدهم: سوگند و حکم شکستن آن/۱۴۶

انواع و احکام سوگند/۱۴۷

کیفیت کفاره حنث قسم/۱۴۸

مفهوم حفظ یمین/۱۵۱

درس دوازدهم: حجر/۱۵۲

مباحث لغوی/۱۵۳

آزمون رشد برای صغیر/۱۵۴

ضرورت محافظت از مال محجور/۱۵۷

وظایف ولی/۱۵۷

کیفیت تحویل اموال/۱۵۹

درس سیزدهم: دین/۱۶۰

مباحث لغوی/۱۶۲

اهمیت مکتوب کردن دین مدت‏دار/۱۶۳

احکام تنظیم سند/۱۶۵

ضرورت املاء به حق/۱۶۷

املاء ولی در هنگام اضطرار/۱۶۸

کیفیت گواهی شهود/۱۶۹

ضرورت تنظیم سند/۱۷۲

احکام معامله‏های نقدی/۱۷۳

توجه به کاتب و شاهد/۱۷۴

درس چهاردهم: رهن/۱۷۷

مباحث لغوی/۱۷۷

احکام رهن/۱۷۸

درس پانزدهم: سرقت/۱۸۱

مباحث لغوی/۱۸۱

حد سرقت و احکام آن/۱۸۲

توبه سارق و احکام آن/۱۸۶

درس شانزدهم: قتل غیرعمد/۱۹۱

مباحث لغوی/۱۹۲

دوری مؤمن از ارتکاب جرم/۱۹۲

احکام قتل خطائی/۱۹۳

حکم قتل خطائی مؤمن در میان کافران حربی/۱۹۴

حکم قتل خطائی مؤمن در میان کافران معاهد/۱۹۶

جایگزینی برای کفاره در صورت اضطرار/۱۹۶

درس هفدهم: محاربه/۱۹۸

تعریف محاربه و افساد فی‏الارض/۱۹۸

حد محاربه/۱۹۹

تأثیر توبه محارب و مفسد فی الرض در اجرای حد/۲۰۳

منابع و مآخذ/۲۰۶