- نظریه اخلاقی خواجه نصیرالدین طوسی

نظریه اخلاقی خواجه نصیرالدین طوسی

ناشر:

طه

نویسنده:

فرشته ابوالحسنی نیارکی

مترجم:

سال نشر:

1400

صفحه:

376

نوبت چاپ:

مهمترین اندیشه‌های اخلاقی خواجه در کتاب اخلاق ناصری آمده است. خواجه نصیر طوسی در سال ۶۳۳ هجری قمری نوشتن آن را به پایان رساند. همچنین این کتاب از مشهورترین نوشته‌های خواجه نصیر، یکی از دو کتاب نوشته شده بنا به خواست حاکم اسماعیلیه (به همراه اخلاق جلالی) در باب حکمت عملی و نخستین اثر فارسی زبان مهم در باب مذکور است که مطالب آن مبتنی بر تلفیق دیدگاه فلسفی و علمی یونان و دیدگاه اسلامی درباره انسان، خانواده و جامعه است. اخلاق ناصری در باب اخلاق فردی، تدبیر منزل (رفتار در محیط خانه و اداره زندگی) و سیاست مدن (به تعبیر امروزی علوم سیاسی) نگاشته شده‌است. باب اول آن، خلاصه‌ای از رساله عربی تهذیب‌الاخلاق یا الطّهارة اثر ابن مسکویه است.

این کتاب به «نظریه اخلاقی خواجه نصیرالدین طوسی» می‌پردازد. در این کتاب، مبانی و مولفه‌های بنیانی اخلاق‌پژوهی طوسی جست‌وجو شده است تا با ترسیم ساختار کلی آراء وی، به نظریه‌سازی بیانجامد. غایت‌نهایی اخلاق‌نگاری طوسی در نوشته‌های متقدم نظیر اخلاق محتشمی و اخلاق ناصری «سعادت» است. در حالی که آثار عرفانی_ سلوکی نظیر اوصاف‌الاشراف، «کمال-محور» است. سعادت همان ادراک کردن و لذت بردن از کمالات نفس ناطقه است.

بر این اساس طوسی در راستای نیل به چنین غایتی (سعادت)، برای مراتب استکمال آدمی نظریه‌پردازی می‌کند. کمال امری ذومراتب است؛ از معالجه رذایل نفس، سلامت نفس و کسب فضایل آغاز می‌شود و نهایتا به رسیدن به جوار رب‌العالمین می‌انجامد. بر این اساس، تحلیل مولفه‌هایی چون استکمال، لذت، سعادت، سلامت نفس، فضیلت و ... از مهم‌ترین مباحث این کتاب است.