این کتاب می‌کوشد تا با تأکید بر نقش دولت در عرصه توسعه اقتصادی نشان دهد که یک دولت و بوروکراسی دولتی کارآمد می‌تواند به بهبود شاخص‌های عملکرد اقتصادی، مخصوصاً امنیت اقتصادی، کمک کند. پژوهش حاضر نشان می‌دهد که دولت و بوروکراسی دولتی کارآمد، سطح امنیت اقتصادی کشور را افزایش خواهند داد و برعکس، دولت و بوروکراسی ناکارآمد، باعث افول امنیت اقتصادی کشور خواهند شد. کشور ایران به‌ عنوان مورد مطالعاتی انتخاب شده است تا نقش ناکارآمدی دولت و بوروکراسی دولتی در کاهش سطح امنیت اقتصادی نشان داده شود.

پيشگفتار ............................................................................................... 11
مقدمه .................................................................................................. 13
بخش اول: چارچوب نظري؛ دولت كارآمد و امنيت اقتصادي ........................................... 23
مقدمه .................................................................................................. 25
فصل اول: كارآمدي دولت و بوروكراسي كارآمد.............................................................. 29
1. چيستي كارآمدي ................................................................................. 31
2. دولت كارآمد ....................................................................................... 32
1-2 . قدرت زيربنايي و كارآمدي دولت ............................................................ 32
2-2 . نظريات كاركردگرا- ساختارگراي كارآمدي دولت ......................................... 34
3-2 . نظريه نظام ها: كارآمدي و ظرفيت دولت .................................................... 35
3. بوروكراسي و كارآمدي دولت .................................................................... 49
1-3 . نقش بوروكراسي در كارآمدي دولت ......................................................... 49
56 ................................................. « دولت ورشكسته » 6-3 . دولت ناكارآمد و نظريه
فصل دوم: امنيت اقتصادي و كارآمدي دولت ................................................................. 66
1. چيستي امنيت اقتصادي ......................................................................... 68
2. چارچوب تحليلي امنيت اقتصادي ............................................................... 69
1-2 . مفهوم امنيت در انديشه اقتصادي ........................................................... 69
2-2 . اقتصاد سياسي امنيت اقتصادي: الگوهاي نظري ........................................... 72
3-2 . سطوح تحليل امنيت اقتصادي ............................................................... 75
4-2 . رويكرد ساختاري- سياسي به امنيت اقتصادي ............................................. 78
3. شيوه هاي ارزيابي امنيت اقتصادي .............................................................. 80
1-3 . سنجش امنيت اقتصادي ...................................................................... 80
2-3 . شاخص هاي سنجش امنيت اقتصادي ....................................................... 83
4. دولت و امنيت اقتصادي .......................................................................... 91
1-4 . عوامل مؤثر بر امنيت اقتصادي ............................................................... 91
6 | دولت و امنيت اقتصادي در ايران؛ الزامات سياسي امنيت اقتصادي
2-4 . كارآمدي دولت و امنيت اقتصادي ........................................................... 94
3-4 . پيامدهاي نبود امنيت اقتصادي ............................................................ 100
جمع بندي ........................................................................................... 105
بخش دوم: دولت كارآمد و امنيت اقتصادي در ايران .................................................... 113
مقدمه ................................................................................................ 115
فصل سوم: دولت و امنيت اقتصادي در ايران عصر جديد .............................................. 121
1. ماهيت دولت در ايران عصر جديد ............................................................ 123
2. دولت رانتير ...................................................................................... 124
1-2 . دولت رانتير در ايران ........................................................................ 124
2-2 . دولت رانتيرِ مردد در ايران .................................................................. 127
3-2 . دولت رانتيرِ بزرگ، خصلت هاي نظام گوانزي و فساد در ايران ......................... 131
3. رابطه دولت و جامعه: وابستگي دوسويه و تنگناهاي دولت در ايران ...................... 138
4. نهادهاي موازي و ائتلاف هاي سياسي ناپايدار در ايران ..................................... 144
5. هويت، ايدئولوژي و سياست قانون اساسي در ايران ......................................... 148
فصل چهارم: دولت و امنيت اقتصادي در ايران پس از انقلاب؛ تنگناهاي سياسي امنيت
اقتصادي .................................................................................................................. 157
1. امنيت اقتصادي در ايران: داده هاي آماري ................................................... 159
1-1 . ريسك اقتصادي .............................................................................. 159
2-1 . رشد واقعي اقتصاد (رشد بدون نفت) ....................................................... 162
2. امنيت اقتصادي در ايران: تحليل تجربي ...................................................... 168
1-2 . امنيت اقتصادي و ظرفيت كاربرد مشروع زور ............................................. 168
2-2 . امنيت اقتصادي و ظرفيت استخراجي ..................................................... 171
3-2 . امنيت اقتصادي و ظرفيت تنظيمي ........................................................ 175
4-2 . امنيت اقتصادي و ظرفيت حفظ انسجام دروني نهادهاي دولتي ....................... 177
5-2 . امنيت اقتصادي و ظرفيت باز توزيعي ..................................................... 180
جمع بندي ........................................................................................... 182
نتيجه گيري .......................................................................................... 185
راهكارهاي پيشنهادي: حدس ها و گمان ها ...................................................... 191
منابع ................................................................................................ 201
فهرست | 7
فهرست نمودارها
نمودار 1. تركيب مصاحبه شونده ها (درصد) ....................................................... 19
125 .............. (1350 - نمودار 1. درآمد ايران از محل صادرات نفت (ميليون دلار) ( 1333
نمودار 2. چرخه رشد اقتصادي و درآمدهاي حاصل از صادرات نفت در ايران ............. 128
166 ..................... (1385 - نمودار 3. هزينه مبادله در اقتصاد ايران در سه سناريو ( 1368
167................................. (1386- نمودار 4. روند هزينه مبادله در اقتصاد ايران ( 1375
فهرست جداول
جدول 1. امنيت اقتصادي در دوازده رويكرد: تعاريف و شاخص ها ............................. 106
جدول 2. سهم درآمد دولت از محل فروش نفت در طي برنامه هاي توسعه ............... 125
162..................................... (1367- جدول 3. رشد واقعي اقتصاد در دهه اول ( 1358
163..................................... (1377- جدول 4. رشد واقعي اقتصاد در دهه دوم ( 1368
163.................................... (1387- جدول 5. رشد واقعي اقتصاد در دهه سوم ( 1378
163................................. (1394 - جدول 6. رشد واقعي اقتصاد در دهه چهارم ( 138