مفهوم بیداری اغلب پس از خوابی عمیق و یا غفلتی سنگین هویدا می‌گردد، اما بیداری یک ملت واجد مفاهیم گسترده‌تری است، تاریخ ملت‌ها سرشار از فراز و فرودهایی از غفلت و بیداری است که بیشتر آنها مکتوب ویا در سینه‌های افراد آن ملت جای گرفته و حتی به نسل‌های بعد منتقل شده است.

کشورهای توسعه یافته کنونی حوادث بیشماری را پشت سر نهاده تا به وضع فعلی رسیده‌اند، البته نتیجه‌ای حاصل شده است که مؤلف عنوان تفکر سیستمی را بر آن می‌نهد، تفکری که همه‌ی اعضا یک ملت خرد هوش خود را در اداره‌ی کشورشان به کار می‌گیرند تا بتوانند از غفلت در امور سیاسی، اجتماعی، فرهنگی....، بکاهند.

در طول تاریخ کشورمان شاهد نهضت‌ها و افراد و تشکل‌های زیادی بوده که غفلت را درک کرده و خواسته‌اند به بالندگی کشورشان همت گمارند، اما چون تفکر سیستمی بیداری پدید نیامد، تلاش‌های آنان تأثیرات اندکی داشته‌ است.

تمامی جوامعی که به دموکراسی نسبی رسیده‌اند، از یک فرایند طولانی عبور کرده‌اند که با پرداخت هزینه‌های مادی و معنوی فراوان همراه بوده است، ملت‌ها هر کدام تاریخی دارند، بیداری ملت‌ها اتفاقی و یا یک شبه و دفعتاً رخ نداده است، بلکه پروسه‌ای رقم زده‌اند که در برخی ممالک پیشرفته کنونی در ازای آن به چند هزار سال هم رسیده است، نمونه‌ی عینی آن همان‌طور که اشاره کردیم غرب و به ویژه اروپا است.

ایران و ایرانی در ادوار گذشته و هم‌اکنون، همیشه یا با استبداد داخلی و یا استعمار روبه رو بوده است، دو جبهه‌ای که ایرانی‌ها با آن جنگیده و عزت و شرف خود را حفظ نموده‌اند، اما جبهه داخلی و استبداد نگذاشت که ایرانی استعدادهایش شکوفا شودو حرکت نخبگان و روشنفکران در طول تاریخ همیشه نامنسجم بوده است.

نقطه شروع بحث را از صفویه قرار دادیم، چرا که تقریباً همزمانی تاریخی با تحولات روشنفکرانه در غرب را در خود دارد و هم اینکه در رویداد مهم را در صفویه شاهد بودیم یکی اعلام مذهب تشیع در کشور و دیگری تشکیل دولت مرکزی.

حوادث تاریخی، مفاهیم و اندیشه‌ها، افراد و گروه‌ها، نهضت‌ها ....که مرتبط با بیداری بوده‌اند تا زمان فعلی که دولت حسن روحانی در رأس کار قرار دارد، در این کتاب به طور فشرده بیان شده‌اند، جا دارد بیشترین توجه در خصوص بیداری را در مشروطه و انقلاب اسلامی پیگیری کنیم، انقلاب اسلامی ایران بدون شک یکی از انقلاب‌های بزرگ در دنیای معاصر و خصوصاً در منطقه‌ی مهم و حیاتی خاورمیانه یا قلب زمین بود، به گمان بیشتر نظریه‌پردازان علوم انسانی، این انقلاب دارای ویژگی‌های خاص خود است که قابل مقایسه با دیگر انقلاب‌ها نیست زیرا انقلاب ایران بر خلاف انقلاب‌های دیگر انقلابی دینی بود در حالی که بقیه انقلاب‌های دیگر جهانی،بر اساس نفی دین در حکومت شکل گرفته که این بارزترین اختلاف میان این انقلاب با انقلاب‌های دیگر می‌باشد.

کتاب در ۵ فصل تهیه شده است که فصل اول به موضوع پیش‌درآمدی بر بیداری ایرانیان در عصر صفویه می‌پردازد، فصل دوم به فراز و نشیب بیداری ایرانیان در دوره‌ی قاجار پرداخته است، فصل سوم به حکومت‌های پهلوی، رضا شاه و محمدرضا شاه می‌پردازد، فصل چهارم به انقلاب اسلامی و مسائل پس از آن پرداخته است و فصل پنجم به عوامل ذهنی، خلقیات و توسعه نیافتگی ایرانیان از دیدگاه محققان پرداخته است.

 بخش اول: پیش درآمدی بر بیداری ایرانیان، عصر صفوی

بخش دوم: فراز و نشیب بیداری ایرانیان، دوره‌ی قاجار

    فصل اول: قاجاریه و تحولات خارجی

    فصل دوم: تحولات داخلی، جدال غفلت و بیداری

بخش سوم: حکومت پهلوی، چالش‌های بیداری

    فصل اول: رضا شاه

    فصل دوم: محمدرضا شاه

بخش چهارم: انقلاب اسلامی و مسائل پس از آن

    فصل اول: نظریه‌های انقلاب

    فصل دوم: فرضیه‌های انقلاب اسلامی ایران

    فصل سوم: دیدگاههای عملگرایانه رهبری انقلاب اسلامی

    فصل چهارم: تحولات بعد از انقلاب اسلامی

    فصل پنجم: تحولات اران( سال‌های ۱۳۶۶ الی ۱۳۹۲)

بخش پنجم: عوامل ذهنی، خلقیات و توسعه نیافتگی