در نبوی معروف، پیامبر اکرم (ص) در تبار‌شناسی متون دینی، شاکله‌های اصلی و ساحت‌های گوناگون علم را به سه دستة اصلی تقسیم کردند؛ یکی از آن‌ها سنّت قائمه است که آن را به مفاهیم اخلاقی و ارزش‌های الهی تعبیر و تفسیر نمودند.

طبیعی این بود که این عرصة معرفتی همسان دیگر اضلاع متقارن، یعنی فقه و کلام به رشد و بالندگی می‌رسید؛ اما با تأسف باید گفت اخلاق در میان حوزه‌های معارف دینی عملاً رشد قابل‌ توجهی در گشودن عرصه‌های معرفتی نداشته و در تاریخ علوم اسلامی تحول دانش مسلمان‌ها به بهره‌وری لازم و کامیابی مورد نیاز جامعة دینی دست نیافته است.

 ازاین‌رو می‌بینیم که علم فقه از قرن دوم با قدرت وسیع هم در میان شیعه و هم اهل سنّت با رویکرد حدیثی آغاز شد و در ادامه هم در ساختار و هم در محتوا و روش، با توجه به مأموریتی که داشت به شکوفایی و بسط قبل قبولی رسید و به علم غالب و حاکم در مواجهه با ظرفیت‌های مختلف موجود جوامع اسلامی دست ‌یافت.

پس ‌از آن علم کلام است که آن ‌هم از قرن سوم با نگاه دفاع از عقاید دینی به مرحلة تدوین و نگارش رسید و با توجه به اختلاف‌های کلامی متعدد برون و درون دینی، توانست نه به ‌اندازة فقه، اما تا حدی به نیازهای اعتقادی جامعة دینی جوابگو باشد.

در مرحلة آخر علم اخلاق است که عملاً از قرن چهارم آن‌ هم به‌عنوان یک علم وارداتی وارد جهان اسلام شد. البته وارداتی بودن از نظر قالب و ساختار یک علم دانشگاهی و به‌ویژه با نگاه فلسفی مراد است، نه اصول اولیه و بن‌مایه‌های آن که در سنّت اسلامی به‌خوبی قابل اصطیاد و اقتباس است.

پیش‌گفتار ۱۳

کلیات ۱۷

جستاراول: اهمیّت و ضرورت اخلاق در ادیان ۱۹

اخلاق صدای مشترک ادیان ۱۹

قاعده زرین و همدلی ادیان ۲۰

ادیان شرقی و کرامت انسان ۲۱

ادیان ابراهیمی و تجلی خدا در انسان ۲۳

اسلام و گنجینههای اخلاق ۲۵

شرافت اخلاق از زاویه دیگر ۳۰

سخن آخر ۳۱

جستار دوم: واژهشناسی اخلاق ۳۳

تبارشناسی ۳۳

اخلاق یا علم اخلاق ۳۴

هویت معرفتی ۳۵

اخلاق صفات یا رفتار ۳۹

الف: راز تقدم صفات بر رفتار ۳۹

ب: اهمیّت رفتار در اخلاق ۴۱

۱- امکان سنجشپذیری ۴۱

۲- رفتارهای مخالف با صفات ۴۲

۳- اهمیّت سرنوشتساز برخی تک رفتارها ۴۲

۴- شمول اخلاق بر آداب ۴۳

۵- شمول اخلاق بر قانون ۴۴

۶- محوریت رفتار در اخلاق کاربردی و حرفهای ۴۴

۷- حکومت دینی و برنامهریزی اخلاقی ۴۵

نظر نگارنده ۴۵

تعریف نهایی علم اخلاق ۴۶

جستار سوم: موضوع و هدف اخلاق ۴۹

موضوع ۴۹

الف: صفات اخلاقی ۴۹

۱- صفات خوب و صفات بد ۵۰

۲- حال و ملکه ۵۰

۳- گرایش و بینش ۵۰

۴- صفت با رفتار ۵۱

ب: رفتار‌های ارزشی انسانی ۵۱

ج: نفس انسانی ۵۲

نظر نگارنده ۵۳

هدف علم اخلاق ۵۴

جمع‌بندی پایانی ۵۶

جستار چهارم: واژه‌های همجوار ۶۱

واقع‌گرایی اخلاقی ۶۱

مطلق‌گرایی اخلاقی ۶۲

نسبی‌گرایی اخلاقی ۶۳

فلسفه اخلاق ۶۴

انواع پژوهش‌های اخلاقی ۶۵

اخلاق توصیفی ۶۶

فرا اخلاق ۶۶

اخلاق هنجاری ۶۸

مکاتب اخلاقی ۶۸

تقسیم نگارنده و ایدهای جدید ۷۰

جستار پنجم: اخلاق کاربردی و حرفه‌ای ۷۳

تاریخچه اخلاق کاربردی ۷۳

هویت معرفتی و ساختاری ۷۴

تعریف ۷۴

گستره اخلاق کاربردی ۷۵

ارتباط ساختاری با اخلاق هنجاری ۷۵

کارکردها ۷۵

تفاوت اخلاق کاربردی و علم اخلاق ۷۶

ماهیت بین رشتهای ۷۷

روششناسی ۷۷

اخلاق حرفه‌ای ۷۸

هویت معرفتی حرفه و اخلاق حرفهای ۷۹

رابطه اخلاق کاربردی و حرفه‌ای ۸۰

جایگاه اصل، ارزش و کد ۸۱

مأموریتهای این دو علم ۸۲

جستار ششم: تاریخچه مطالعات اخلاقی ۸۵

مراحل حرکت علم اخلاق ۸۶

مغرب زمین ۸۶

جهان اسلام ۸۹

ه: اخلاق کاربردی ۹۶

مطالعات اخلاقی در ایران معاصر ۹۸

ساختار و منابع ۱۰۱

جستارهفتم: منابع، مبادی و مراحل اخلاق ۱۰۳

وحی ۱۰۳

الف- مفاهیم اخلاقی در قرآن ۱۰۴

ب- مفاهیم اخلاقی در حدیث ۱۰۵

عقل ۱۰۷

فطرت ۱۱۳

وجدان ۱۱۶

نیت ۱۱۷

مراحل فرآیند اخلاقی ۱۱۸

جستار هشتم: مسئولیت اخلاقی ۱۲۱

تاریخچه بحث ۱۲۱

هویت معرفتی ۱۲۲

شرایط مسئولیت‌های اخلاقی ۱۲۳

گستره چهار ضلعی مسئولیت‌های اخلاقی ۱۲۳

۱- در مقابل خدا (اخلاق بندگی) ۱۲۴

۲- در مقابل خویشتن (اخلاق فردی) ۱۲۵

۳- در مقابل جامعه (اخلاق اجتماعی) ۱۲۵

۴- در مقابل طبیعت (اخلاق زیست محیطی) ۱۲۶

جمعبندی پایانی ۱۲۷

مدل کاملتر انواع مسئولیت ۱۲۸

جستار نهم: انواع رویکردهای اخلاقی ۱۳۱

الف- انواع غایت اخلاقی ۱۳۱

ب- انواع متعلق اخلاقی ۱۳۲

ج- انواع محتوای اخلاقی ۱۳۲

د- انواع روش اخلاقی ۱۳۳

۱- اخلاق نقلی ( درون دینی) ۱۳۳

۲- اقسام منابع نقلی ۱۳۵

۲- اخلاق عقلی( فلسفی) ۱۳۶

۳- اخلاق عرفانی (سلوکی) ۱۳۹

۴- اخلاق ترکیبی ۱۴۲

جمع‌بندی نهایی ۱۴۳

اخلاق و دیگر علوم ۱۴۵

جستار دهم: علم اخلاق و علوم انسانی ۱۴۷

علم اخلاق و علوم انسانی ۱۴۸

اخلاق و حقوق ۱۴۸

اخلاق و تربیت ۱۵۳

اخلاق و روان شناسی ۱۵۶

جستار یازدهم: علم اخلاق و علوم اسلامی ۱۶۳

ارتباط فقه و اخلاق ۱۶۴

موارد تمایز ۱۶۴

مصادیق چهارگانه افعال اخلاقی ۱۶۹

آداب و اخلاق ۱۷۱

تفاوت‌های اخلاق و آداب ۱۷۲

اخلاق و علم کلام ۱۷۵

تأثیر متقابل ۱۷۵

تأثیر کلام بر اخلاق ۱۷۷

اخلاق و دین ۱۷۹

جستار دوازدهم: اخلاق دینی و اخلاق انسانی ۱۸۱

ارتباط در اشتقاق و سازگاری ۱۸۱

ارتباط در قلمرو ۱۸۲

۱- تعارض مانند تفکر کمونیستی و ضد کلیسائی ۱۸۲

۲- تمایز مانند رویکرد ایمان‌گرایی کرکگارد ۱۸۳

۳- تعامل مانند رویکرد ادیان الهی ۱۸۵

۴- تزاحم مانند رویکرد اخلاق سکولار ۱۸۵

ادله اخلاق سکولار ۱۸۶

۱. اولویت اخلاق بر دین ۱۸۷

۲. اختلاف در خاستگاه ۱۹۰

۳. ناسازگاری معرفتی ۱۹۲

۴. اختلاف در گستره ۱۹۴

اختلاف در غایت ۱۹۷

ارزیابی پایانی اخلاق سکولار ۱۹۸

جستار سیزدهم: مبانی نظام اخلاقی اسلام ۲۰۳

اهمیّت نظام اخلاقی ۲۰۳

هویت معرفتی نظام اخلاقی ۲۰۵

۱- تعریف به هدف ۲۰۵

۲- عامل هماهنگکننده ۲۰۶

نظر نگارنده ۲۰۷

رابطه ارگانیکی دین و اخلاق ۲۰۸

مبانی نظام اخلاق اسلام ۲۰۹

۱- مبنای دین شناختی (جنبه‌های فرا بشری) ۲۰۹

۲- مبنای هستی شناختی (واقع‌گرایی اخلاقی) ۲۱۱

۳- مبنای انسان شناختی (جامعیّت و اعتدال) ۲۱۲

۴- مبنای انسان شناختی (حسن فعلی و حسن فاعلی) ۲۱۲

۵- مبنای روش شناختی (قابلیتهای تبیین) ۲۱۳

جستار چهاردهم: کارکردهای دین در اخلاق ۲۱۵

۱- کارکرد معنا شناختی (تبیین تصوری و تصدیقی) ۲۱۶

الف: ایضاح تصوری ۲۱۶

ب: ایضاح تصدیقی ۲۱۷

۲- کارکرد انسان شناختی (ارائه الکو) ۲۱۹

۳- کارکرد اجتماعی (زمینهساز اجرا) ۲۲۰

۴- کارکرد فرا طبیعی (قداست بخشی به اخلاق) ۲۲۳

۵- کارکرد غایت شناختی (ارائه هدف غایی در اخلاق) ۲۲۴

۶- کارکرد روانشناختی (ضمانت اخروی) ۲۲۵

۷- کارکرد معنوی ( مدیریت قوای انسانی ) ۲۲۶

متون علم اخلاق ۲۲۹

جستار پانزدهم: متون علم اخلاق ۲۳۱

مکارمالاخلاق طبرسی ۲۳۲

محتوا و ساختار کتاب ۲۳۲

تهذیبالاخلاق و تطهیرالاعراق ابوعلی مسکویه ۲۳۳

محتوا و ساختار کتاب ۲۳۴

اخلاق ناصری خواجه نصیرالدین طوسی ۲۳۷

محتوی و ساختار کتاب ۲۳۸

المحجةالبیضاء فی تهذیبالاحیاء فیض کاشانی ۲۳۸

محتوی و ساختار کتاب ۲۳۹

آئین اخلاق در قرآن عبدالله دراز ۲۴۰

محتوی و ساختار کتاب ۲۴۱

فهرست منابع ۲۴۵