از گذشته دو رویکرد عمده نسبت به جنگل وجود داشته است. در رویکرد اول به جنگل به عنوان منبع تامین کننده چوب( بعد اقتصادی) نگريسته شده و در رویکرد دوم به ارزش‌های زیست محیطی(بعد محیطی) آن توجه می­شده است. با این حال و با وجود ارتباط فراوان بین این دو حوزه، از ظرفیت­های آنها به خوبی استفاده نشده است. به تازگی و بر اساس بعد اجتماعی-فرهنگی جنگل‌داري، رویکرد اجتماعی نیز مورد توجه قرار گرفته است. در این رویکرد، بسیاری از اهداف مبهم و پیچیده­ای که با رویکردهای قبلی به سختی قابل ادغام و تلفیق بوده، به صورت ساده­تری تحقق پذیر گرديده است. در مباحث سیاسی، حفاظت از جنگل­ها به نسبت ابعاد اقتصادی و زیست محیطی، یک مساله اجتماعی است. تنش­ها و تعارضات سیاسی عموما به وسیله گفتمان­های اجتماعی هنجاری قابل حل مي‌باشند.

نگرش و رویکرد اجتماعی- فرهنگی به جنگل­های جهان شامل موضوعاتی مانند کار مناسب و سالم، ارزشهای فرهنگی و معنوی، دانش سنتی جنگل، مردم­شناسی، تاریخ جغرافیایی، مردم بومی، مدیریت اجتماع محور منابع طبیعی و توسعه روستایی می‌باشد. رشد این رویکر به تدریج با ترکبیب انواع تخصص‌های جدید، علوم گوناگون و تشریک مساعی افراد علاقه­مند به محیط زیست و گفتمان جنگل و جوامع بومی تبدیل شده است که ضمن کمک برای غلبه بر تضادهای گذشته، موجب تقویت و غنای آن نیز شده است. انجسام و وابستگی اکوسیستم­های مختلف به یکدیگر، نشان‌دهنده آن است که رویکردهای قبلی نتوانسته­اند به خوبی این انسجام و یکپارچگی را نشان دهند. و این امر محدودیت آنها را آشکار می­سازد.

یکی از مهمترین رویکردها، توسعه روستایی است. در کشورهای در حال توسعه، جنگل‌ها می­توانند موجب کاهش فقر روستایی شوند. توسعه روستایی، وابسته به سهم جنگل­ها در امرار­­ معاش روستاییان، متناسب با پهنه­های جنگلی در هر ناحیه جغرافیایی است. در واقع جنگل­ها با توجه به اندازه، تراکم و تنوع خود، نقش موثری در توسعه روستایی دارند. در سال 2015-2014، هرچند جنگل‌ها تنها 30٪ از سطح سیاره زمین را پوشانده­ بودند، اما  با تجزیه و تحلیل نقشه جهانی جنگل­ها، به روشني مشاهده گرديد که آنچه در سطح جهان به عنوان سطوح یا مناطق جنگلی مشخص شده است، مناطقی جنگلی کم‌تراکم و یا مناطق متراکمی هستند که به سرعت در حال تغییر هستند. بطوريكه اگر آن را با جزئیات بیشتری تجزیه و تحلیل کنیم، متوجه خواهیم شد که فزونی سایر مناطق بر نواحی جنگلی-بغیر از بیابان­ها، متعلق به مناطقی است که به دلیل آب و هوای خشن، مورفولوژی (کوه­ها، مناطق سیل خیز) و یا خاکهای اسیدی ضعیف، از منابع طبیعت بی­بهره می­باشند. به عبارتی در تحلیل نقشه جهانی منابع جنگلی، ذکر این نکته که عمده فضاها توسط پهنه­های خشن و لم­یزرع اشغال شده است، قابل توجه می­باشد. این نواحی عمدتا با تراکم پایین جمعیت شناخته می­شوند. این امر باعث می­شود که در  این نواحی گروه‌های انسانی ساکن بدون توجه به میزان توسعه یافتگی، ارزش منابع جنگلی را بیشتر درک کنند. عموما چشم­انداز توسعه روستایی در این مناطق بسیار شکننده­تر از نواحی کم برخوردار با فعالیت­های کشاورزی غالب و همچنین مناطقی است که در آنها خدمات عمومی قابل دسترس هستند.

 در سال­های اخیر، تغییر رویکرد از تمرکز بر روی بخش­های کشاورزي و جنگلداری به  سمت رویکردهای آینده‌نگرانه و چشم‌انداز محور در حال افزایش است. زيرا مدیریت آبخیزداری، حفظ تنوع زیستی، افزایش ارزش چشم­اندازها، جلوگیری از بروز بلایای طبیعی یا بهینه­سازی تولید در ارزش افزوده و همچنین شرایط اشتغال فقط از منظر رویکرد چشم­انداز قابل بررسی می­باشد. به این معنا که، نسبت به رویکردهای تکنوکراتیک قبلی، توجه بیشتری در مورد برنامه­ریزی کاربری اراضی اعمال شده است.

از سوی دیگر، از نظر اجتماعی بر توسعه روستایی تاکید شده است. زيرا رویکرد توسعه روستایی بر بهینه­سازی استفاده از منابع درون­زای موجود، جهت تأمین معیشت مناسب برای جمعیت روستایی ساکن در مناطق روستایی فعاليت می­کند. در واقع توسعه روستایی می­کوشد تا برای جمعیت ساکن در نواحی روستایی، همانند همنوعان شهری‌شان شرایط زندگی مناسب را تضمین کند، و این نیاز به تکمیل سیاست­های عمومی مربوط به زیرساخت­ها، آموزش و بهداشت مي‌انجامد.

توسعه روستایی در مناطق جنگلی غالب باید به شدت روی شرکتهای کوچک و متوسط ([1]SMEs) و کارآفرین تمرکز کند. چوب، زیست فناوری، محصولات جنگلی غیر چوبی و خدمات ثانویه فقط در صورت وجود یک شبکه حیاتی از شرکتهای کوچک و متوسط کارآمد قابل اعتبار است. سیاست­های عمومی باید بر تنگناهای اصلی غلبه کرده و از توسعه آنها حمایت کند. هیزم و محصولات جنگلی غیر‌چوبی حتی در کشورهای توسعه یافته نیز حجم قابل توجهی از اشتغال غیررسمی را در بر مي‌گيرد که باید در اقتصاد رسمی گنجانیده شود. شرکتهای کوچک و متوسط همچنین برای ساختارهای اجتماعی و دموکراسی بسیار مهم هستند، زیرا با افزایش رقابت، از فساد جلوگیری كرده و طبقه وسیعی را تأمین می­کنند.

در سال­های اخیر توجه عمده­ای به خدمات حیاتی محیط زیستی­ که توسط جنگل­ها به شهروندان ارائه می­شود، شده است. بررسی­ها نشان می­دهد که نتایج حاصل از طرح­های جنگل­زدایی بسیار محدود و شکننده بوده و تمرکز بر رویکردهای بالا به پایین همواره با شکست روبه رو شده است. چرا که به تعادل بین آنچه که از جنگل­ها در ارتباط با جوامع انسانی باید مدنظر قرار مي‌داده شده، بی­توجهی شده است. در واقع در این نگاه، سهم جنگل­ها در ارتباط با تامین نیازهای گروه­های انسانی به فراموشی سپرده شده و در مقابل رویکرد پایین به بالا ملاك توجه قرار گرفته که در تلاش است تا از کارایی لازم جنگل­ها برای حفظ روند پایدار و عادلانه جوامع ساکن در ارتباط با جنگل و منابع جنگلی اطمینان حاصل کند.

بحث دیگری که در بعد اجتماعی مطرح می‌شود، مساله جنسیت و توسعه می­باشد که منافاتی با يكديگر ندارند. در واقع مطرح شدن مسئله جنسیت، تفاوت چندانی را ایجاد نکرده است تا آنجایی که این رویکرد به خدماتی که زنان به خانواده و جامعه ارائه می­کردند، هدایت شده بود. بنابراین مساله، لاینحل باقی ماند. تنها هنگامی که عدالت در بحث جنسیت مطرح شد، به تدریج توازن ایجاد گرديد. پرداخت خدمات زیست محیطی در حالی که در مراحل ابتدایی خود قراردارد، ابزار تحولی است که برای نخستین بار امکان حل نواقص توزیعی رویکردهای قبلی را فراهم می‌آورد. علی­رغم تمرکز بر چوب ارزان قیمت یا تامین خدمات زیست محیطی، مساله عدالت، بطور معمول منتفی شده بود.

لازم می­دانم به تیم حرفه­ای نویسندگان این اثر بخاطر کیفیت تدوین فصل­های مربوطه تبریک بگویم. همچنین از پروفسور یورگن پرزشت از دانشگاه درسدِن بخاطر هماهنگی­ها، تشکرو قدردانی نمایم. این کتاب اطلاعات بسیار ارزشمندی را به دانشجویان دوره­های تحصییلات تکمیلی و دست اندرکاران حوزه جنگل­ها و توسعه روستایی ارائه می­دهد. مطمئناً، این کتاب نواقص موجود را پوشش داده و به پیشبرد مسئله جنگل­ها و توسعه روستایی کمک می­کند.

فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه مترجمان  1

1-1- مقدمه  1

1-2-تعاریف و چارچوب مفهومی   3

1-3- تغییر پارادایم در توسعه روستایی و سیاست جنگل.. 8

1-3-1- بررسی مطالعات و ادبیات موجود  8

1-3-2- مرحله اول: درختان و جنگل ها در مناطق گرمسیری در دوران قبل از استعمار 12

1-3-2-1- طبقه بندی مرحله تاریخی و در دسترس بودن داده‌ها 12

1-3-2-2- تفسیر ومدل توسعه  13

1-3-2-3- توسعه جنگل‌های استوایی   14

1-3-2-4-پارادایم  16

1-3-3- مرحله دوم: جنگل ها و درختان در دوران استعمار 16

1-3-3-1- طبقه بندی مرحله تاریخی و در دسترس بودن داده ها 16

1-3-3-2- تفسیرمدل و توسعه  16

1-3-3-3- توسعه جنگلداری استوایی   18

1-3-3-4- روش‌ها 20

1-3-4-استقلال و آرایش مرکزی   20

1-3-4-1- کلاس‌بندی  مراحل تاریخی و داده‌های در دسترس... 20

1-3-4-2- تفسیر و مدل توسعه  21

1-3-4-3-توسعه جنگلداری استوایی   23

1-3-4-4-نمونه  24

1-3-5- بین‌المللی سازی جنگلداری   24

1-3-5-1-  کلاس‌بندی مراحل تاریخی و دسترسی‌پذیری داده‌ها 24

1-3-5-2- تفسیر و مدل توسعه  25

1-3-5-3-توسعه‌ی جنگلداری استوایی   26

1-3-5-4- روش‌ها 28

1-3-6-مرحله پنجم: جمعی سازی   28

1-3-6-1- طبقه‌بندی مراحل تاریخی و دسترس‌پذیر داده‌ها 28

1-3-6-2- توسعه جنگل‌داری استوایی   30

1-3-6-3-پارادایم  32

1-3-7- جهانی سازی   33

1-3-7-1-طبقه‌بندی تاریخچه و موجودیت داده‌ها 33

1-3-7-2-تفسیر و مدل توسعه  33

1-3-7-3- توسعه جنگل‌های استوایی   36

1-3-7-4-الگو  39

8-3-2-درس هایی از پارادایم ها و تغییرات آنها 40

1-4- راه‌های آینده 44

فصل دوم: طرح‌های پرداختی برای خدمات زیست محیطی: چالش‌ها و مشکلات با توجه به اثربخشی، کارایی و برابری

2-1-  مقدمه  51

2-2  برخی از تعاریف   53

2-3- سیر تکاملی مفهوم PES و نقاط قوت و نقاط ضعف آن. 55

2-4- چالش‌های محلی و جهانی برای PES  57

2-4-1- انواع و اهداف فعلی و رایج پروژه‌های PES  57

2-4-2- روش های تعیین ارزش خدمات زیست محیطی.. 61

2-4-3  اثربخشی،کارایی و برابری PES  65

2-4-3-1- اثربخشی   66

2-4-3-2- کارایی(بازده) 67

2-4-3-3- تساوی یا برابری   69

2-4-4- تبادل و معاوضه بین سه بُعد  71

2-5- چشم‌انداز 74

فصل سوم: تامین مالی جنگل‌ها برای توسعه روستایی

3-1- مقدمه  77

3-2- چند تعریف   79

3-3- محدودیت های قدیمی و نیروهای محرکه جدید  80

3-4- بودجه برای توسعه روستایی مبتنی بر جنگل   82

3-4-1- رده بندی عمومی منابع تامین مالی جنگل. 82

3-4-1-1- بودجه عمومی و عمدتاً دولتی   84

3-4-1-2-تامین مالی خصوصی و غالبا خصوصی   85

3-4-2- سرمایه گذاری های مالی برای توسعه روستایی مبتنی بر جنگل.. 87

3-4-4- تامین مالی جنگل برای توسعه روستایی: ما به کجا میرویم؟. 92

3-4-2-1ODA بخش جنگل   94

3-4-2-2- ODA دوجانبه  95

3-4-2-3- ODA چند جانبه  96

4-3-2-4- FDI بخش خصوصی در جنگلداری   98

3-4-2-5- IDD بخش خصوصی در جنگلداری   100

3-5- چشم انداز 100

فصل چهارم: تغييرات سازماني در مديريت جنگل

4-1- مقدمه  102

4-2-برخي از مفاهيم  103

4-3-سير تكاملي سازمان‌هاي مديريت جنگل   104

4-3-1-سازمان جنگلداری در دوران قبل از استعمار 104

4-3-2- سازمان‌های جنگلی استعماري   105

4-3-3- سازمانهای جنگلداری پس از استقلال  106

4-3-4- بین المللی شدن جنگلهای استوايي   107

4-3-5- دوگانگي   108

4-3-6- جهانی شدن  110

4-4- طراحی مدل  112

4-4-2- طرح ورودی-برنامه خروجی   114

4-5-مدلهای معاصر منتخب   115

4-5-1-جنگلداری مزرعه  115

4-5-2- مدیریت جنگل های مبتنی بر جامعهCBFM    120

115

4-5-3- طرح‌های اجاره 124

4-5-4- طرح‌های رشد دهنده 127

4-5-5- پیمانکاران جنگلداری   132

4-5- چشم انداز 136

4-5-1- نتیجه گیری   136

4-5-2- هدایت ، نظارت و اجرا 137

4-5-3- آموزش    137

4-5-4- توانمندسازی   137

4-5-5- مسئولیت   138

4-5-6- مشارکت عادلانه  138

4-5-7- سیاست‌ها 138

4-5-8- سازمان‌های جنگلی در اقتصاد متنوع و هوشمند طرفدار طبیعت.. 139

4-5-9- توصیه  139

فصل پنجم: ایجاد اشتغال روستایی و درآمد در زنجیره‌های ارزش مبتنی بر جنگل

5-1- مقدمه  140

5-2- تعاریف اصطلاحات اساسی   142

5-3-محصولات جنگلی و توسعه زنجیره ارزش    143

5-3-1- محدوده عمومی   143

5-3-2- تجزیه و تحلیل زنجیره ارزش: درک بازارها برای محصولات مناطق روستایی.. 144

5-3-2-1-انتخاب ناحيه  146

5-3-2-2- تحقیقات زنجیره ارزش    148

5-3-2-3- نقشه زنجیره ارزش    148

5-3-2-4- تجزیه و تحلیل زنجیره ارزش    149

5-3-2-5- توسعه زنجیره ارزش    149

5-3-3- ماتریس‌های حسابداری اجتماعی: ایجاد اشتغال و درآمددر زنجیره‌های ارزش جنگلی.. 150

5-3-3-1 SAM در ناحيه جنگل برزیل و آمازون  151

5-4- زنجیره ارزش محصولات جنگلی در اشتغال روستایی و توسعه اقتصادی.. 155

5-4-1-اشتغال روستایی: نقش گردآورندگان و واسطه ها در زنجیره‌های ارزش جنگل‌داری.. 155

5-4-2- زنجیره ارزش خیزران در کوانگ نام ، ویتنام. 157

5-4-3- زنجیره ارزش رزین صمغ در مناطق خشک سودان. 160

5-5- چشم انداز                                                                                          163

منابع  165

فهرست جداول

جدول 2-1 رویکرد ها روش های ارزش گذاری   65

فهرست تصاوير

شکل 2-1 حجم معاملات تاریخی در بازار داوطلبانه کربن از جنگلداری و سایر انواع کاربری زمین.. 60

شکل 2-2 ارزش‌های خدمات اکوسیستم  63

شكل 3-1- منابع جنگلی، بازارها و مؤسسات مالی   83

شكل 3-2: ODA سالانه در بخش جنگل   94

شکل 4-1: مدل‌های عمومی سازمان‌های مدیریت جنگل در مناطق استوایی. 113

شكل 4-2: طرح ورودی-فرایند-ستانده عمومی برای سازمان‌های مدیریت جنگل.. 114

شکل4-3: ورودی، فرآیند و خروجی جنگلداری مزرعه. 115

شکل4-4: ورودی، فرآیند و خروجی مدل CBFM    120

شکل4-5: ورودی، فرآیند و خروجی جنگلداری اجاره‌ای در نپال. 125

شکل4-6: ورودی، فرآیند و خروجی طرح رشد دهنده جنگلداری.. 129

شکل4-7: ورودی، فرآیند و خروجی ارائه دهندگان خدمات جنگلداری در ویتنام. 133

شکل5-1: چرخه شماتیک زنجیره ارزش در یک سیستم بازار 145

شکل5-2: معیارهای انتخاب ناحيه ILO برای توسعه زنجیره ارزش... 147

شکل 5-3: توزیع اشتغال در بخش‌های اقتصادی و زیربخش‌های برزیل.. 152

شکل 5-4: توزیع درآمد در بخش‌های اقتصادی و زیربخش‌های برزیل.. 153

شکل5-5: زنجیره ارزش خیزران در کوانگ نام، ویتنام. 158

شکل5-6: زنجیره ارزش کندر در کردوفان جنوبی، سودان            158