کتاب تاریخ تحلیلی صدر اسلام عنوان کتابی است نوشته محمد نصیری که در بیشتر دانشگاه های کشور برای تدریس مبحث بررسی تاریخ دوره ابتدایی اسلام و سرگذشت زندگی پیامبر (ص) تا شهادت امام حسین (ع) استفاده می شود. محمد نصیری عضو هیئت علمی مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب می باشد و در کار تدوین این کتاب نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها نیز مشارکت داشته است.

فصل اول: مباحث مقدماتی تاریخ

• واژه شناسی تاریخ
• تاریخ نقلی
• تاریخ علمی
• علمیت ، اعتبار و فایده تاریخ
• فلسفه تاریخ ، سنن و عوامل محرک آن
• برای مطالعه بیشتر
• فلسفه تاریخ
• اهمیت و ارزش تاریخ اسلام
• تاریخ نگاری و اهتمام مسلمانان به آن
• برای مطالعه بیشتر
• برخی از مشهور ترین مورخان مسلمان
• مورخان معاصر
• آسیب شناسی تاریخ اسلام و منابع آن
• اصول و قواعد عام تاریخ نگاری با تکیه بر ارزش های اسلامی
• معنا و پیشینه شرق شناسی
• خاستگاه خاورشناسی
• پرسش ها
• فعالیت های علمی
• منابع برای مطالعه بیشتر

فصل دوم: جهان در آستانه بعثت

• ضرورت بحث
• الف) موقعیت جغرافیایی
• برای مطالعه بیشتر
• ب) وضعیت سیاسی جزیره العرب
• ج) فرهنگ و آداب و رسوم
• د) زنان و نظام خانواده
• ه) وضعیت اقتصادی
• و) اوضاع دینی
• برای مطالعه بیشتر
• تقدیم تاریخی توحید یا شرک و بت پرستی
• تاریخ جاهلیت و مفهوم آن
• امپراطوری ایران در عصر ساسانیان
• الف) حکومت و سازمان جامعه
• ب) نظام خانوادگی و حقوق زن
• ج) وضعیت مذهب
• امپراطوری روم شرقی
• الف) وضعیت دینی
• ب) نظام طبقاتی
• پرسش ها
• فعالیت های علمی
• منابع برای مطالعه بیشتر

فصل سوم: تاریخ پیامبر اسلام: ولادت ، بعثت و دعوت

• کودکی و نوجوانی
• کلید شخصیت محمد در نوجوانی و جوانی
• جوانی
• ازدواج
• آغاز رسالت
• برای مطالعه بیشتر
• افسانه ای درباره اولین وحی و آغاز بعثت
• دعوت خصوصی – پنهانی و تبلیغ عملی
• انذار خویشاوندان و دعوت آشکار
• دعوت عمومی و آغاز صف بندی موحدان و مشرکان در مکه
• علل مخالفت با اسلام
• اقدامات مشرکان
• شگرد های مسالمت آمیز
• نیرنگ های مردم فریب و مجمع تهمت هماهنگ
• اقدامات علیه بنیان فکری نهضت
• اقدامات علیه حامیان نهضت
• انزوای سیاسی و محاصره اقتصادی
• راز دلدادگی خدیجه
• توفیق دعوت در مکه و زمینه های هجرت به مدینه
• آخرین توطئه و هجرت پیامبر به مدینه
• پرسش ها
• فعالیت های علمی
• منابع برای مطالعه بیشتر

فصل چهارم: تاریخ پیامبر اسلام ؛ هجرت و حکومت 

• هجرت و نقش دینی ، اجتماعی و سیاسی آن
• تاسیس ملت و گسترش اسلام
• وحدت جامعه در سایه پیوند معنوی افراد
• همزیستی مسالمت آمیز در قالب نخستین قانون اساسی
• جهت دهی تدریجی مناسبات اقتصادی به سوی عدالت
• ماهیت جنگ های پیامبر
• پیامبر و بسیج نیروها
• تدابیر جنگی
• الف) فرماندهی هوشمندانه پیامبر
• ب) روحیه ایمانی و جنگاوری مجاهدان
• ج) رعایت عدالت در جنگ با دشمن
• حضرت محمد و مخالفان
• یهودیان
• جریان نفاق و منافقان
• برای مطالعه بیشتر
• علل و اسباب درگیری و جنگ های پیامبر
• اعلام جهانی رسالت
• نامه به خسرو پرویز
• نامه به قیصر روم
• ایمان به راه راستین (مباهله)
• فتح مبین و عفو عمومی
• حج برائت و حج ولایت
• اصول ، شیوه ها و اهداف جکومت حضرت محمد
• علل و عوامل گسترش اسلام
• قرآن کریم و گسترش اسلام
• سیره ، سیما و اخلاق پیامبر اکرم و گسترش اسلام
• جلوه هایی از اخلاق خاتم انبیاء
• پرسش ها
• فعالیت های علمی
• منابع برای مطالعه بیشتر

فصل پنجم: از سقیفه تا قتل عثمان

• مقدمه: سرشت حق جوی انسان
• اصرار پیامبر بر اعزام سپاه اسامه
• بروز شکاف ها
• جریان سقیفه و شکل گیری خلافت
• خلافت ابوبکر
• جنگ های رده و واقعیت از دین برگشتگان
• گذر از در خانه فاطمه
• فدک نمادی از معنایی عظیم
• خلافت عمر بن خطاب
• انگیزه ها و اسباب فتوحات
• علل و اسباب فتوحات
• ممنوعیت نگارش احادیث
• خلافت عثمان
• کارگزاران خلفا
• الف) کارگزاران ابوبکر
• ب) کارگزاران خلیفه دوم
• ج) کارگزاران خلیفه سوم
• برای مطالعه بیشتر
• اختلاف مصحف ها
• پرسش ها
• فعالیت های علمی
• منابع برای مطالعه بیشتر

فصل ششم: نگاهی به حکومت امام علی بن ابی طالب

• امام علی همراه با پیامبر
• امام علی و خلفای سه گانه
• برای مطالعه بیشتر
• امام علی وفاداری خلل ناپذیر و مصلحت اسلام
• مهم ترین فعالیت های امام در دوران خلفا
• گفتمان سقیفه
• عهدنامه جانشینی
• شورای شش نفری تعیین خلیفه
• به حکومت رسیدن علی
• برای مطالعه بیشتر
• دانش سیاسی امام علی
• موانع و مشکلات حکومت علی
• ناعدالتی اقتصادی
• نابسامانی اجتماعی
• انحراف ها و بدعت ها
• رفاه گرایی و تضعیف ارزش های دینی
• علل ناخشنودی از حکومت علی
• سیره علی بن ابی طالب و سیمای جکومت علوی
• وصیت نامه امام علی
• پرسش ها
• فعالیت های علمی

فصل هفتم: امام حسن و امام حسین و مقتضیات زمان

• مقدمه
• نرمش قهرمانانه امام حسن
• زمینه های آتش بس
• صلح یا تغییر سنگر مبارزه
• مقایسه دورویه یک رسالت
• مقایسه دوستان و یاران دو امام
• وضع دشمنان دو امام
• مباهله، آفتابی چون غدیر
• امام حسین و هدف بازگشت حکومت به صالحان
• امام حسین پیش از نهضت
• موانع قیام در دوران معاویه
• وضعیت سیاسی – اجتماعی عصر یزید
• ماهیت ، انگیزه و علل قیام امام حسین
• پیام دعوت انجمن های سیاسی و مذهبی کوفه
• ارزیابی سفر به عراق در گردونه فعالیت های سیاسی
• مسئله آگاهی پیشین امام
• اسلام دین سلام و صلح 
• حضرت فاطمه
• ولادت و ازدواج فاطمه
• پرسش ها
• فعالیت های علمی
• منابع برای مطالعه بیشتر