موضوع « تحلیل و طراحی فضاي شهري » یکی از اصلی‌ترین موضوعاتی است که نظر متخصصان و مدیران شهري را به خود معطوف نموده است. امروزه مباحثی چون بی هویتی،آشفتگی، عدم مطلوبیت فضاهاي شهري در زندگی و فعالیت‌هاي جمعی و اشکالاتی از این قبیل را می‌توان به دلیل کمبود منابع و مبانی نظري متناسب با ساختار فرهنگ ایرانی و نیز تکرار و تقلید الگوهاي غیر بومی به عنوان واقعیت‌هایی تلخ ، اموري پذیرفته شده به شمار آورد .

در واقع طراحی شهري، علم تعریف شهر و فضاي شهري براي فراهم آوردن فضاي مطلوب زندگی، مطابق معیارهاي فرهنگی است که توجه جدي به ارزش هاي متعالی و کمال‌گراي انسان، وحدت بصري، زیبایی و قانونمندي شهرها دارد.

در شرایط کنونی که گروه‌هاي بسیاري در شکل‌گیري و ادارۀ شهرها دخالت دارند، توجه به شناخت صحیح ویژگی‌ها و مختصات فضاي شهري در فرهنگ ایرانی یک ضرورت غیر قابل انکار است؛ تا بتوان فضاهاي شهري را براساس آن و مبانی بومی و ایرانی، طراحی کرد و فضاهاي نامطلوب موجود را در جهت نیل به وضع مطلوب ساماندهی نمود.

به منظور پاسخ گویی به این نیازها، تدوین اصول، مبانی، معیارها و معرفی مصادیق فضاهاي شهر ایرانی، یک ضرورت است که گروه پژوهشی شهر اسلامی پژوهشکدۀ فرهنگ و هنر جهاددانشگاهی به عنوان یک رسالت به آن پرداخته است. در این راستا دو طرح پژوهشی با عناوین« شیوه‌های تحلیل فضاهای شهری در فرهنگ اسلامی» و « تعریف مصادیق فضاهای شهری در فرهنگ ایرانی» اجرا شده و از ادغام دو طرح فوق، کتاب حاضر تدوین گردیده است . این کتاب پس از طرح مبانی نظري در حوزه شهر، معماري و هنر اسلامی، به معرفی مبانی، اصول، معیارها و مصادیق فضاهاي شهر ایرانی می‌پردازد ، تا از طریق آنها وضع موجود و آراء وارداتی قابل ارزیابی و تحلیل بوده و راهکارهایی نیز براي طراحی فضاهاي شهري ایرانی تبیین گردد.

 فصل اول: مقدمات، تعاریف و کلیات/ ۱

مقدمه/ ۲

ریشه ها و مبانی فکری و فرهنگی برخی از تعابیر و اصطلاحات/ ۴

فضای شهری و تعابیر مرتبط/ ۲۷

گروه های تحلیل گر فضای شهری/ ۶۸

فصل دوم: ویژگی های اصلی و مصادیق فضای شهری/ ۷۷

مقدمه/ ۷۸

ویژگی ای اصلی فضای شهری/ ۷۸

عناصر و اجزاء پدید آورنده و شکل دهنده فضای شهری/ ۸۴

مصادیق فضای شهری در میان ایرانیان/ ۱۱۱

فصل سوم: شیوه های تحلیل فضای شهری/ ۱۳۳

مقدمه/ ۱۳۴

تحلیل زیبایی شناسانه فضای شهری/ ۱۴۷

تحلیل معناگرایانه قضای شهری/ ۲۰۵

تحلیل عملکردی فضای شهری/ ۲۲۸

تحلیل تاریخی فضای شهری/ ۲۵۱

تحلیل رفتاری فضای شهری/ ۲۵۷

فصل چهارم: نکاتی عام، پیرامون فضاهای شهری/ ۲۹۱

مقدمه/ ۲۹۲

عوامل و علل پیدایش، دوام و بقای فضاهای شهری/ ۲۹۳

مقیاس فضای شهری/ ۳۰۷

تحولات فضاهای شهری ایرانی/ ۳۰۸

فهرست منابع و مراجع/ ۳۴۳