تاكنون در كشورهاي پيشرو در زمينه علوم فضايي، بيش از ۲۴۰ پرواز به فضا با سرنشين انساني انجام شده كه منجر به حصول دانش قابل توجهي در زمينه علوم فضايي و طب فضا شده است.

پيش بيني هاي اوليه از واكنش انسان به پرواز در فضا بر اين فرض استوار بود كه سازگار شدن با فضا منجر به ايجاد بيماري در فرد خواهد شد و امكان تطابق فيزيولوژيك بدن وجود نخواهد داشت. بسياري از افراد پس از پرواز در فضا از ايجاد اختلالات رواني مي ترسيدند چرا كه خود را جدا از زمين مي ديدند و از فضا به زمين نگاه مي كردند.

كتاب حاضر در هفت فصل به مباحثي با عناوين سفر به فضا، بيولوژي در فضا، سيستم حسي _ عصبي در فضا، سيستم قلبي – عروقي در فضا، سيستم اسكلتي عضلاني در فضا مسائل جامعه شناختي _ روان شناختي در فضا و كاربرد طب فضا مي پردازد.

اين كتاب در ارائه يك ديد كلي و يكپارچه در مورد اصول مرتبط با طب فضايي كم نظير بوده و با توجه به پوشش وسيع آن در زمينه بيولوژي سلولي، فيزيولوژي انساني،تغييرات پاتوفيزيولوژيك، مشكلات روانشناختي در فضا و محيط ميكروگراويته سعي كرده تا مشتاقان علم و پژوهش در زمينه علوم پزشكي در فضا را به طور جامع با پايه و اصول اين علم آشنا سازد.

كتاب «اصول طب فضا» در ۳۳۶ صفحه و به قيمت ۵۵۰۰ تومان به چاپ رسيده است.

فصل اول(سفر به فضا):............................................................................. ۱۱

۱  سیستم های پشتیبان زندگی..................................................................... ۱۵

۲  چالش انسان در سفر به فضا....................................................................... ۱۷

۲-۱ حفظ سلامت فضانوردان........................................................................ ۱۷

۲-۱-۱ اقدامات قبل از پرواز...................................................................... ۱۷

۲-۱-۲ اقدامات حین پرواز  ..................................................................... ۱۸

۲-۱-۳ اقدامات بعد از پرواز...................................................................... ۲۰

۲-۲ بهداشت محیط در طول ماموریت فضایی................................................... ۲۱

۳  جاذبه مصنوعی......................................................................................... ۲۳

رفرنسها....................................................................................................... ۲۸

فصل دوم (بيولوژي در فضا):....................................................................... ۳۱

۱  نتایج آزمایشات فضایی............................................................................... ۳۱

۱-۱ محیط کشت سوسپانسیون................................................................... ۳۱

۱-۲ سلولهای چسبيده............................................................................... ۳۳

۱-۳ سلولهای خونی انسان......................................................................... ۳۵

۲  بیوپروسس در فضا...................................................................................... ۳۷

۳  بيولوژي تكامل........................................................................................... ۴۰

۳-۱ سوالات.............................................................................................. ۴۱

۳-۲ نتایج آزمایشات در فضا.......................................................................... ۴۴

۳-۲-۱  بی مهرگان............................................................................... ۴۵

۳-۲-۲ مهره داران سطح پایین تر............................................................. ۴۸

۳-۲-۳ پستانداران................................................................................ ۵۰

۴  بیولوژی گیاهان......................................................................................... ۵۳

۴-۱ سوالات.............................................................................................. ۵۳

۴-۲  نتایج آزمایشات فضایی........................................................................ ۵۴

۴-۲-۱ درک گراویته............................................................................... ۵۴

۴-۲-۲ رشد گیاهان.............................................................................. ۵۵

۵  بیولوژی تشعشع....................................................................................... ۵۸

۵-۱ پرتوهای یونیزان در فضا.......................................................................... ۵۸

۵-۲ اثرات بیولوژیکی تشعشع...................................................................... ۶۱

۶  تسهیلات ISS در زمینه بیولوژی در فضا........................................................... ۶۴

رفرنسها....................................................................................................... ۶۸

فصل سوم (سيستم حسي - عصبي در فضا ) :......................................... ۷۳

۱  مسئله: بيماري حرکت در فضا...................................................................... ۷۴

۲  عملکرد سیستم وستیبولار.......................................................................... ۷۷

۲-۱ سیستم وستیبولار.............................................................................. ۷۷

۲-۱-۱  ارگانهای انتهایی وستیبولار.......................................................... ۷۷

۲-۱-۲ شتاب خطی و جاذبه................................................................... ۷۹

۲-۱-۳ تغییرات در گیرنده های وستیبولار در مدت پرواز فضایی........................ ۸۴

۲-۲ سایر حس ها...................................................................................... ۸۶

۲-۲-۱  بينايي..................................................................................... ۸۶

۲-۲-۲  شنوایی................................................................................... ۸۹

۲-۲-۳  بویایی و چشایی....................................................................... ۹۰

۲-۲-۴ حس عمقی.............................................................................. ۹۱

۳  اثرات پرواز در فضا روی مدل ایستادن(posture) و حرکت...................................... ۹۴

۳-۱ وضعیت استراحت................................................................................. ۹۴

۳-۲ رفلکس های دهلیزی- نخاعی................................................................ ۹۵

۳-۳ جنبش و حرکت.................................................................................... ۹۸

۳-۴ حرکت بدن........................................................................................ ۱۰۱

۳-۵  حرکت چشم.................................................................................... ۱۰۴

۴  اثرات پرواز در فضا روي جهت گيري فضايي...................................................... ۱۱۱

۴-۱ جهت گيري بينايي.............................................................................. ۱۱۱

۴-۲  شناخت.......................................................................................... ۱۱۴

۴-۲-۱ مسیریابی............................................................................... ۱۱۴

۴-۲-۲  چرخش ذهن........................................................................... ۱۱۵

۴-۲-۳ تصورات ذهن............................................................................ ۱۱۷

۵  چه چيزهايي را مي دانيم؟......................................................................... ۱۲۰

۵-۱ تجربه بيماري حرکتي فضا.................................................................... ۱۲۰

۵-۲ تئوريهايي براي بيماري حرکتي فضايي ................................................... ۱۲۱

۵-۳ اقدامات لازم...................................................................................... ۱۲۳

رفرنسها..................................................................................................... ۱۲۶

فصل چهارم( سيستم قلبی - عروقی در فضا).......................................... ۱۲۹

۱  مسئله : عدم تحمل وضعیت ارتوستاتيك بعد از پرواز ....................................... ۱۲۹

۲  فیزیولوژی سیستم کاردیو واسکولار............................................................. ۱۳۳

۲-۱ اصول............................................................................................... ۱۳۳

۲-۲ کنترل مکانیسم................................................................................. ۱۳۶

۲-۲-۱ کنترل فشار خون....................................................................... ۱۳۶

۲-۲-۲ رفلکس بارورسپتور(گیرنده های فشار).......................................... ۱۳۸

۲-۲-۳ کنترل حجم خون....................................................................... ۱۳۹

۳  اثرات  پرواز در فضا بر روي سيستم كارديوواسكولار.......................................... ۱۴۰

۳-۱ وضعيت پرتاب..................................................................................... ۱۴۰

۳-۲ مراحل اولیه قرار گیری در مدار............................................................... ۱۴۳

۳-۲-۱ شیفت مایع............................................................................. ۱۴۳

۳-۲-۲ فشار خون............................................................................... ۱۴۵

۳-۳  در مدار............................................................................................ ۱۴۶

۳-۳-۱ شيفت مايع............................................................................. ۱۴۶

۳-۳-۲ حداكثر توان ورزشي................................................................... ۱۴۸

۳-۳-۳ فعاليت خارج سفينه اي.............................................................. ۱۴۹

۳-۳-۴ ريتم قلب................................................................................. ۱۵۰

۳-۴ پس از پرواز....................................................................................... ۱۵۱

۴-۱ عدم تحمل ارتوستاتيك........................................................................ ۱۵۳

۴- ۲ عملكرد ريوي.................................................................................... ۱۵۶

۴-۳ روش استراحت در بستر...................................................................... ۱۵۷

۵  اقدامات لازم............................................................................................ ۱۶۰

۵-۱ در حين پرواز...................................................................................... ۱۶۰

۵-۱-۱ ورزش..................................................................................... ۱۶۰

۵-۱-۲ فشار منفی انتهای بدن.............................................................. ۱۶۲

۵-۱-۳ مونیتورینگ.............................................................................. ۱۶۴

۵-۲ پایان ماموریت.................................................................................... ۱۶۵

رفرنسها..................................................................................................... ۱۶۷

فصل پنجم( سيستم اسكلتي - عضلاني  در فضا)..................................... ۱۷۱

۱  مسئله: آتروفي عضلات و پوكي استخوان...................................................... ۱۷۲

۱-۱ آتروفي عضله..................................................................................... ۱۷۲

۱-۲ پوکي استخوان.................................................................................. ۱۷۴

۲  فيزيولوژي عضله و استخوان........................................................................ ۱۷۵

۲-۱ فيزيولوژي عضله................................................................................. ۱۷۵

۲-۲ فيزيولوژي استخوان............................................................................ ۱۸۰

۳  اثرات پرواز در فضا روي عضله....................................................................... ۱۸۴

۳-۱ کاهش در جرم استخوان...................................................................... ۱۸۴

۳-۲  کاهش حجم و قدرت عضله.................................................................. ۱۸۵

۳-۳ تغييرات در ساختار عضله..................................................................... ۱۸۶

۴  اثرات پرواز در فضا روي استخوان.................................................................. ۱۸۹

۴-۱ مطالعات انساني............................................................................... ۱۸۹

۴-۲ مطالعات حیوانی................................................................................ ۱۹۲

۵  ما چه چیزهایی می دانیم؟........................................................................ ۱۹۵

۵-۱ آتروفی عضله..................................................................................... ۱۹۵

۵-۲ دمینرالیزه شدن استخوان.................................................................... ۱۹۶

۶  مداخلات لازم.......................................................................................... ۱۹۹

۶-۱ عضله............................................................................................... ۱۹۹

۶-۲ استخوان.......................................................................................... ۲۰۲

۶-۲-۱ ورزش..................................................................................... ۲۰۳

۶-۲-۲ مداخلات مکانیکی..................................................................... ۲۰۳

۶-۲-۳ مداخلات تغذیه ای..................................................................... ۲۰۴

۶-۲-۴  اقدامات دارویی........................................................................ ۲۰۵

۶-۳ پیری و فضا........................................................................................ ۲۰۶

رفرنسها..................................................................................................... ۲۰۸

فصل ششم(مسائل جامعه شناختي – روان شناختي در فضا).................. ۲۱۱

۱- مسئله: واکنش به استرس........................................................................ ۲۱۱

۱-۱ آنالوگها............................................................................................. ۲۱۵

۱-۲ شبیه سازهای فضا............................................................................ ۲۱۸

۱-۳ مأموریتهای حقیقی فضایی.................................................................. ۲۲۰

۱-۴ قواعد............................................................................................... ۲۲۱

۲ گزینش اشخاص........................................................................................ ۲۲۲

۲-۱ ملاک های رد صلاحیت........................................................................ ۲۲۲

۲-۲ ملاک های گزینش.............................................................................. ۲۲۴

۲-۳ شرح حال روان شناختی فضانوردان آمریکایی و روسی............................... ۲۲۷

۳  گزینش خدمه.......................................................................................... ۲۳۰

۳-۱ مسائل جامعه شناختی...................................................................... ۲۳۰

۳-۱-۱ محدودیت جا و فضای شخصی..................................................... ۲۳۰

۳-۱-۲ مسائل جنسیت مختلط.............................................................. ۲۳۵

۳-۱-۳ مسائل چند فرهنگی................................................................. ۲۳۶

۳-۲ مسائل گزینش.................................................................................. ۲۳۷

۳-۲-۱ همسازی................................................................................ ۲۳۹

۳-۲-۲ ترکیب خدمه............................................................................. ۲۴۰

۳-۲-۳ عوامل خارجی.......................................................................... ۲۴۲

۴  ارزیابی رفتار و عملکرد خدمه...................................................................... ۲۴۳

۵  آموزش و حمایت روان شناختی................................................................... ۲۴۵

۵-۱ آموزش............................................................................................. ۲۴۶

۵-۲ پشتیبانی......................................................................................... ۲۴۷

۵-۲-۱ تجربه شوروی/ روسیه................................................................ ۲۴۷

۵-۲-۲ حمایت روان شناختی ایستگاه بین المللی فضایی.......................... ۲۴۹

۵-۲-۳ مسائل حل نشده..................................................................... ۲۵۱

رفرنسها..................................................................................................... ۲۵۳

فصل هفتم(کاربرد طب فضا)..................................................................... ۲۵۷

۱  پزشکی فضایی کاربردی چیست؟................................................................ ۲۵۷

۱-۱ اهداف.............................................................................................. ۲۵۹

۱-۲  ارزیابی خطرات................................................................................. ۲۶۰

۲  گزینش و آموزش فضانوردان........................................................................ ۲۶۱

۲-۱ وضعیت خدمه.................................................................................... ۲۶۱

۲-۲ شرایط لازم جسمانی برای گزینش فضانوردان.......................................... ۲۶۳

۲-۳  آموزش فضانوردان.............................................................................. ۲۶۷

۳  پیشگیری: خطرات تهدید کننده سلامتی در فضا............................................. ۲۷۲

۳-۱  حوادث پزشکی در طول پرواز فضایی...................................................... ۲۷۵

۳-۲  ابعاد پزشکی فعالیت خارج از ایستگاه.................................................... ۲۷۸

۳-۳ مشکلات پزشکی تشعشع در فضا......................................................... ۲۸۳

۳-۳-۱ محیط تشعشع فضایی............................................................... ۲۸۳

۳-۳-۲ تشعشعات محیط اطراف سفینه................................................... ۲۸۴

۳-۳-۳  اثرات پزشکی مواجهه با اشعه.................................................... ۲۸۶

سندرم تشعشع حاد................................................................ ۲۸۷

اثرات طولانی مدت................................................................... ۲۸۷

۳-۳-۴ حدود مواجهه............................................................................ ۲۸۸

۳-۳-۵ اقدامات لازم در مقابل تشعشع.................................................... ۲۹۲

پیشگیری............................................................................... ۲۹۲

مونیتورینگ............................................................................. ۲۹۲

هشدار پیشرفته ماهواره در تشعشع ناگهانی خورشیدی................ ۲۹۳

ترمیم آسیب های ناشی از تشعشع........................................... ۲۹۳

۳-۳-۶ استراتژی هایی جهت حفاظت در مقابل اشعه................................ ۲۹۴

۳-۳-۷ نتیجه گیری درباره تشعشع......................................................... ۲۹۶

۳- ۴ نتیجه گیری درباره خطرات فضا بر سلامت فضانوردان................................. ۲۹۶

۴  روش درمان: امکانات پزشکي فضايي........................................................... ۲۹۷

۴-۱ سامانه مراقبت سلامت خدمه ............................................................. ۲۹۹

۴-۱-۱ سیستم حفظ سلامت............................................................... ۳۰۱

سيستم محدودساز حرکات بدن.................................................. ۳۰۱

بسته نجات بخشي پيشرفته..................................................... ۳۰۲

۴-۱-۲ سیستم سلامت محيط.............................................................. ۳۰۳

۴-۱-۳ ارزيابي پزشکي در ISS ............................................................. ۳۰۵

۴-۲ پزشکي از راه دور............................................................................... ۳۰۶

۴-۳ فوريتهاي پزشکي و نجات بخشي.......................................................... ۳۰۷

۴-۳-۱ افسر پزشک............................................................................. ۳۰۷

۴-۳-۲ جراحي در فضا.......................................................................... ۳۰۹

۴-۳-۳ تخليه...................................................................................... ۳۱۲

۵  چالش هاي آينده..................................................................................... ۳۱۳

۵-۱ نيازهاي انسان براي ماموريتهاي طولاني مدت......................................... ۳۱۴

۵-۱-۱ محيط و بهداشت....................................................................... ۳۱۴

۵-۱-۲ نيازهاي انساني....................................................................... ۳۱۷

۵-۱-۳ نيازمنديهاي خوراکي.................................................................. ۳۱۸

۵-۲ سیستم پشتيبان حيات اکولوژيکي کنترل شده........................................ ۳۲۲

۵-۲-۱ مسائل بنيادين سیستم پشتيبان حيات........................................ ۳۲۲

۵-۲-۲ راه حلهاي مهندسي براي سیستهای پشتیبان زندگی..................... ۳۲۴

مديريت اتمسفر....................................................................... ۳۲۵

کاهش دي اکسيد کربن............................................................. ۳۲۶

مديريت آب.............................................................................. ۳۲۶

۵-۲-۳ سیستم CELSS براي استفاده در ماموريت هاي کاوشي و طولاني مدت ۳۲۷

۵-۳ ترافورمينگ........................................................................................ ۳۲۹

۵-۴ نتيجه گيري....................................................................................... ۳۳۳

رفرنسها..................................................................................................... ۳۳۳