جغرافيايي شهري، ساخت، بافت، ريخت، كاركردو سازمانيابي فضايي – كالبدي شهر را با نگرشي خاص و با تكيه بر محيط طبيعي و در پيوند با فرهنگ و رفتار گروههاي اجتماعي و نظام هاي سياسي – اقتصادي حاكم، در مقياس محلي، منطقه اي و ملي مورد بررسي قرار مي دهد. بدين لحاظ جغرافياي شهري در عرصه شناخت شهر با علوم «پايه اي» و «غير پايه اي » متعددي از جمله برنامه ريزي شهري پيوند خورده و در مباحث علمي شهرشناسي جايگاهي ارزنده و در خور پيدا كرده است؛ چه جغرافياي شهري با توصيف، تفسير و تبيين زمينه ها و مسائل گوناگون شهري، يافته هاي بنيادي گسترده اي را به برنامه ريزي شهري عرضه مي كند.

كتاب حاضر در شانزده فصل به مباحثي با عناوين رشد شهرها، تاريخچه برنامه ريزي شهري در هندوستان، عناصر طرح شهري، بررسي مقدماتي، منطقه بندي، مسكن، مناطق حاشيه نشين، پاركها و زمينه هاي بازي و ساختمان هاي عمومي و مراكز شهري مي پردازد.

همچنين مباحث صنايع، ارتباطات و كنترل تردد، تجديد حيات شهري و توسعه مجدد شهرهاي موجود، طرح جامع، قوانين و مقررات برنامه ريزي شهري و برنامه ريزي روستايي نيز مورد بررسي قرار گرفته است.

در كتاب حاضر سعي شده است تا دامنه مباحث برنامه ريزي شهري به گونه اي گسترده طرح شود كه براي مشاوران، نهادهاي محلي، قانونگذران، مأموران شهرداري و دست اندركاران توسعه اجتماعي مفيد باشد.

كتاب «درآمدي بر مباني برنامه ريزي شهري» در ۲۴۰ صفحه و به قيمت ۴۰ هزار ريال به چاپ رسيده است.

فصل اول: مقدمه

۱-۱ – عصر برنامه ريزي............................................................................................ ۱۴

۱-۲- مفهوم برنامه ريزي.......................................................................................... ۱۴

۱-۳- مفهوم شهر و برنامه ريزي شهري....................................................................... ۱۵

۱-۴- اهداف و مقاصد برنامه ريزي شهري..................................................................... ۱۵

۱-۵- اصول برنامه ريزي شهري.................................................................................. ۱۶

۱-۶- ضرورت برنامه ريزي شهري................................................................................ ۱۸

۱-۷- برنامه ريزي شهري به عنوان كاري گروهي........................................................... ۱۹

۱-۸- وظائف و اختيارات كارگزاران برنامه ريزي شهري..................................................... ۲۰

۱-۹- برنامه ريزان برجسته عصر جديد......................................................................... ۲۱

۱-۱۰- تشخص شهر............................................................................................... ۲۷

۱-۱۱- اشكال برنامه ريزي........................................................................................ ۲۷

فصل دوم: رشد شهرها

۲-۱-منشاء شهرها................................................................................................. ۳۰

۲-۲-انواع شهرها................................................................................................... ۳۱

۲-۳-مراحل رشد شهرها.......................................................................................... ۳۱

۲-۴-شيوه هاي گسترش شهر.................................................................................. ۳۳

۲-۵- دلايل توسعه شهرها........................................................................................ ۳۹

فصل سوم: تاريخچه برنامه ريزي شهري در هندوستان

۳-۱- كليات........................................................................................................... ۴۱

۳-۲- توسعه برنامه ريزي شهري در هندباستان............................................................ ۴۱

۳-۳- قرون وسطي (تا قرن چهاردهم)......................................................................... ۵۰

۳-۴- دوره مغول...................................................................................................... ۵۱

۳-۵- دوره قبل از استقلال يا دوره بريتانيايي................................................................. ۵۱

۳-۶- دوره پس از استقلال........................................................................................ ۵۳

فصل چهارم: عناصر طرح شهري

۴-۱- مقدمه.......................................................................................................... ۶۰

۴-۲- عناصر طرح شهري.......................................................................................... ۶۱

۴-۳- توزيع زمين.................................................................................................... ۶۱

۴-۴- روشهاي تأمين منابع مالي طرحهاي برنامه ريزي شهري......................................... ۶۲

۴-۵- زيبايي شناسي در برنامه ريزي شهري............................................................... ۶۳

فصل پنجم: بررسي مقدماتي

۵-۱- ضرورت.......................................................................................................... ۶۶

۵-۲- جمع آوري اطلاعات اوليه................................................................................... ۶۷

۵-۳- انواع بررسي هاي مقدماتي.............................................................................. ۶۷

۵-۴- روشهاي جمع آوري اطلاعات............................................................................. ۷۳

۵-۵- آماده سازي نقشه ها و نمودارها....................................................................... ۷۴

۵-۶- گزارش ......................................................................................................... ۷۴

فصل ششم: منطقه بندي

۶-۱- تعريف........................................................................................................... ۷۵

۶-۲- اهميت منطقه بندي........................................................................................ ۷۵

۶-۳- انواع منطقه بندي........................................................................................... ۷۶

۶-۴- مسئولان منطقه بندي..................................................................................... ۸۴

فصل هفتم: مسكن

۷-۱- مقدمه.......................................................................................................... ۸۶

۷-۲- طرح كلي واحدهاي مسكوني............................................................................ ۸۷

۷-۳- برنامه ريزي واحدهاي همسايگي....................................................................... ۸۷

۷-۴- اصول برنامه ريزي واحدهاي همسايگي............................................................... ۸۷

۷-۵- طرح رايلي..................................................................................................... ۸۹

۷-۶- طرح رادبرن.................................................................................................... ۹۰

۷-۷- انواع طرحهاي كلي.......................................................................................... ۹۰

۷-۸- طبقه بندي خانه ها......................................................................................... ۹۳

۷-۹- مشكلات بخش مسكن در هندوستان................................................................. ۹۸

۷-۱۰- آژانسهاي دست اندركار طراحي مسكن............................................................. ۱۰۱

فصل هشتم: مناطق حاشيه نشين (آلونكها)

۸-۱- مفهوم منطقه حاشيه نشين............................................................................. ۱۰۸

۸-۲- علل حاشيه نشيني........................................................................................ ۱۱۰

۸-۳- آثار حاشيه نشيني در زندگي شهري.................................................................. ۱۱۱

۸-۴- تدابيري براي مقابه با شكل گيري مناطق حاشيه نشين......................................... ۱۱۲

۸-۵- پاكسازي مناطق حاشيه نشين......................................................................... ۱۱۳

۸-۶- كمك هاي مالي براي اجراي برنامه هاي پاكسازي مناطق حاشيه نشين.................... ۱۱۴

فصل نهم: پاركها و زمينهاي بازي

۹-۱- ضرورت امكانات تفريحي و گذران اوقات فراغت....................................................... ۱۱۷چ

۹-۲- جنبه ها و شرايط ضروري در ايجاد سيستم تفريحات عمومي................................... ۱۱۸

۹-۳- انتخاب مكان براي ايجاد پاركها و زمينهاي بازي...................................................... ۱۱۸

۹-۴- انواع سيستمهاي تفريحي و گذران اوقات فراغت.................................................... ۱۱۸

۹-۵- اشكال متنوع امكانات تفريحي .......................................................................... ۱۱۹

۹-۶- استانداردهاي فضا باز...................................................................................... ۱۲۵

۹-۷- طراحي و معماري فضاي سبز............................................................................ ۱۲۷

فصل دهم: ساختمانهاي عمومي و مراكز شهري

۱۰-۱- كليات......................................................................................................... ۱۲۸

۱۰-۲- اهميت ساختمانهاي عمومي.......................................................................... ۱۲۹

۱۰-۳- انتخاب مكان براي ساختمانهاي عمومي............................................................ ۱۲۹

۱۰-۴- گروه بندي ساختمانهاي عمومي...................................................................... ۱۳۰

۱۰-۵- مراكز شهري................................................................................................. ۱۳۱

فصل يازدهم: صنايع

۱۱-۱- كليات......................................................................................................... ۱۳۷

۱۱-۲- طبقه بندي صنايع.......................................................................................... ۱۳۸

۱۱-۳- انتخاب مكان صنايع........................................................................................ ۱۳۹

۱۱-۴- برنامه ريزي شهركهاي صنعتي......................................................................... ۱۴۰

۱۱-۵- ضايعات و پسآب هاي صنعتي.......................................................................... ۱۴۱

۱۱-۶- آثار پسآب هاي صنعتي.................................................................................. ۱۴۲

۱۱-۷- نحوه تصفيه پسآب هاي صنعتي....................................................................... ۱۴۲

فصل دوازدهم: ارتباطات و كنترل تردد

۱۲-۱- نياز به ارتباطات و امكانات حمل و نقل................................................................ ۱۴۴

۱۲-۲- نقش خيابانها............................................................................................... ۱۴۵

۱۲-۳- ويژگي ها و ضرورتهاي خيابان شهري ايده آل....................................................... ۱۴۵

۱۲-۴- زيبايي خيابانها............................................................................................. ۱۴۶

۱۲-۵- نكاتي كه در طراحي خيابان بايد مراعات شود..................................................... ۱۴۶

۱۲-۶- طبقه بندي جاده ها....................................................................................... ۱۴۷

۱۲-۷- انواع شبكه راهها.......................................................................................... ۱۵۱

۱۲-۸- مديريت ترافيك.............................................................................................. ۱۵۷

۱۲-۹- مطالعات و بررسي هاي ترافيكي...................................................................... ۱۵۸

۱۲-۱۰- تراكم ترافيكي در شهرهاي بزرگ..................................................................... ۱۶۱

۱۲-۱۱- مضرات تراكم ترافيكي................................................................................... ۱۶۲

۱۲-۱۲- راه درمان و چاره تراكم ترافيكي....................................................................... ۱۶۴

۱۲-۱۳- كنترل ترافيك............................................................................................... ۱۶۳

۱۲-۱۴- اصول تفكيك ترافيكي.................................................................................... ۱۶۴

۱۲-۱۵- تقاطعهاي خياباني....................................................................................... ۱۶۶

۱۲-۱۶- انواع تقاطعهاي خياباني................................................................................ ۱۶۶

۱۲-۱۷- امكانات پاركينگي........................................................................................ ۱۷۷

۱۲-۱۸- تجهيزات كنترل ترافيكي................................................................................. ۱۷۸

۱۲-۱۹- روشنايي خيابانها........................................................................................ ۱۸۱

فصل سيزدهم: تجديد حيات شهري و توسعه مجدد شهرهاي موجود

۱۳-۱- ضرورت برنامه ريزي مجدد................................................................................ ۱۹۱

۱۳-۲- اهداف برنامه ريزي مجدد................................................................................. ۱۹۲

۱۳-۳- جمع آوري اطلاعات........................................................................................ ۱۹۳

۱۳-۴- تجديد حيات شهري....................................................................................... ۱۹۳

۱۳-۵- فوايد تجديد حيات شهري................................................................................ ۱۹۵

فصل چهاردهم: طرح جامع

۱۴-۱- تعريف......................................................................................................... ۱۹۶

۱۴-۲- اهداف طرح جامع.......................................................................................... ۱۹۷

۱۴-۳- ضرورت تهيه طرح جامع................................................................................... ۱۹۷

۱۴-۴- جمع آوري اطلاعات........................................................................................ ۱۹۷

۱۴-۵- نقشه هايي كه بايد آماده شود........................................................................ ۱۹۸

۱۴-۶- مراحل آماده سازي طرح جامع.......................................................................... ۱۹۹

۱۴-۷- اجراي طرح جامع........................................................................................... ۱۹۹

۱۴-۸- جايگاه قانوني طرح جامع................................................................................ ۲۰۰

۱۴-۹- تعاونت و همكاري.......................................................................................... ۲۰۰

فصل پانزدهم: قوانين و مقررات برنامه ريزي شهري

۱۵-۱- نياز به قوانين و مقررات برنامه ريزي شهري......................................................... ۲۰۱

۱۵-۲- تحول قوانين و مقررات برنامه ريزي شهري در هند................................................ ۲۰۲

۱۵-۳- نظارت بر توسعه............................................................................................ ۲۰۵

۱۵-۴- قوانين خانه سازي......................................................................................... ۲۰۶

۱۵-۵- نقش مسئول محلي...................................................................................... ۲۰۷

۱۵-۶- مقررات احداث بنا.......................................................................................... ۲۱۰

۱۵-۷-قانون تحصيلي زمين....................................................................................... ۲۱۲

۱۵-۸- اهداف و مقاصد قانون تحصيل زمين................................................................... ۲۱۲

۱۵-۹- نكات برجسته قانون تحصيل زمين..................................................................... ۲۱۲

۱۵-۱۰- حق مرغوبيت............................................................................................. ۲۱۶

۱۵-۱۱- قانون برنامه ريزي شهري و روستايي كارناتاكا۱۹۶۱............................................. ۲۱۷

۱۵-۱۲- ويژگيهاي برجسته قانون برنامه ريزي شهري و روستايي كارناتاكا........................... ۲۱۷

فصل شانزدهم: برنامه ريزي روستايي

۱۶-۱- ضرورت........................................................................................................ ۲۲۱

۱۶-۲- مفهوم اجتماعي روستا.................................................................................. ۲۲۲

۱۶-۳- تفاوتهاي شهر و روستا................................................................................... ۲۲۲

۱۶-۴- گروبنديهاي اجتماعي..................................................................................... ۲۲۳

۱۶-۵- گونه هاي روستا........................................................................................... ۲۲۳

۱۶-۶- اصول برنامه ريزي روستايي............................................................................. ۲۲۴

۱۶-۷- طرح توسعه مجدد روستا................................................................................ ۲۲۵

۱۶-۸- آماده كردن طرح توسعه مجدد روستا................................................................. ۲۲۶

۱۶-۹- اصول كلي طراحي واحدهاي مسكوني روستايي................................................. ۲۲۷

۱۶-۱۰- مسأله مسكن روستايي در هند..................................................................... ۲۲۹

۱۶-۱۱- برنامه احداث مسكن روستايي....................................................................... ۲۳۱

منابع و مأخذ......................................................................................................... ۲۳۴

فرهنگ اصطلاحها و لغت ها...................................................................................... ۲۳۵