برنامه ريزي كاربري اراضي شالوده برنامه ريزي شهري را تشكيل مي دهد و ما حصل افكار، انديشه و پيش بيني تحولات اجتماعي و اقتصادي و شرايط زيست محيطي شهروندان در يك دوره برنامه ريزي است كه بايستي در قالب طرح هاي كاربري اراضي شهري به حالت كيفي – كمي و بعد فضايي – كالبدي عينيت يابد. تحقق پذيري معيارها و استانداردهاي پيش بيني شده در قالب نقشه ها در دوره زماني تعيين شده در عصر شهر ماشيني به دليل كندي سرعت تغييرات امكان پذير بود، اما در عصر اطلاعات و موج سوم و دوران شتاب در تغييرات، تحقق برنامه ها و طرح هاي بلند مدت كالبدي به ندرت امكان پذير است. بنابراين گرايش كلي در برنامه ريزي شهري از تهيه طرح هاي كالبدي بلند مدت به سمت ارايه طرح هاي ميان مدت قابل انعطاف همگام با باز توليد مجدد فضا است.

هدف اين نوشتار نيز ضمن بيان سابقه، اهميت، تئوري ها، تجربه و الگوهاي برنامه ريزي كاربري اراضي شهري، ارزيابي ميزان تحقق كاربري هاي شهري در طرح تفصيلي كلانشهر مشهد به عنوان يك نمونه موردي با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) مي باشد. اين كتاب به دنبال عقد قراردادي در قالب تبصره بند الف ماده ۱۰۲ قانون برنامه سوم توسعه اجتماعي و اقتصادي كشور بين گروه پژوهش مطالعات شهري و منطقه اي جهاددانشگاهي مشهد و سازمان مسكن و شهرسازي خراسان رضوي در قالب طرح پژوهشي با عنوان « ارزيابي نحوه مكان گزيني كاربري هاي عمده شهري در طرح تفصيلي شهر مشهد» تهيه شده است و مي تواند راهنماي عملي مناسبي براي رشته هاي مرتبط به علوم شهرشناسي، نهادها و دستگاههاي اجرايي، محققان و دانشجويان رشته هاي شهرسازي، جغرافيا، برنامه ريزي شهري، معماري و غيره باشد.

كتاب «پژوهشي پيرامون طرح هاي تفصيلي شهري با تأكيد بر كاربري هاي آموزشي و بهداشتي _‌درماني» در ۱۷۶ صفحه و به قيمت ۲۸ هزار ريال به چاپ رسيده است.

پيشگفتار................................................................................................................................ ۷

مقدمه.................................................................................................................................... ۱۱

فصل ۱: مفهوم برنامه ريزي و تحولات آن................................................................................. ۱۵

مقدمه.................................................................................................................................... ۱۵

مفهوم برنامه ريزي.................................................................................................................... ۱۶

تحولات برنامه ريزي................................................................................................................... ۱۷

برنامه ريزي شهري.................................................................................................................... ۱۹

جايگاه ارزيابي در نظام برنامه ريزي............................................................................................... ۲۰

مفاهيم برنامه ريزي كاربري اراضي............................................................................................... ۲۲

نقش برناه ريزي كاربري در توسعه شهري...................................................................................... ۲۷

نتيجه گيري.............................................................................................................................. ۲۸

فصل ۲: تئوري ها و تجربيات برنامه ريزي كاربري اراضي در جهان............................................. ۳۱

مقدمه.................................................................................................................................... ۳۱

تئوري هاي برنامه ريزي كاربري زمين............................................................................................. ۳۲

نظريه ارتباطات......................................................................................................................... ۴۱

روش تبادل انساني................................................................................................................... ۴۲

اهميت دسترسي..................................................................................................................... ۴۳

عناصر منافع عمومي................................................................................................................. ۴۴

ديدگاه هاي مختلف در زمينه كاربري اراضي.................................................................................... ۶۰

سابقه و تاريخچه كاربري اراضي................................................................................................... ۶۷

تحولات در برنامه ريزي كاربري اراضي شهري.................................................................................. ۸۸

نتيجه گيري.............................................................................................................................. ۸۹

فصل۳: سابقه كاربري اراضي شهري و ارزيابي آن در ايران...................................................... ۹۱

مقدمه.................................................................................................................................... ۹۱

سابقه كاربري اراضي شهري در ايران............................................................................................ ۹۲

ارزيابي طرحها.......................................................................................................................... ۹۸

علل عدم موفقيت طرح هاي جامع و تفصيلي در ايران....................................................................... ۱۰۳

نتيجه گيري.............................................................................................................................. ۱۰۷

فصل۴: سابقه كاربري اراضي شهري و ارزيابي آن در كلانشهر مشهد...................................... ۱۰۹

مقدمه.................................................................................................................................... ۱۰۹

بررسي سابقه رشد و توسعه شهر مشهد..................................................................................... ۱۰۹

بررسي سابقه تهيه طرح هاي جامع شهر مشهد............................................................................ ۱۱۴

تقسيمات كالبدي در طرح هاي جامع شهر مشهد........................................................................... ۱۲۰

ارزيابي طرح تفضيلي شهر مشهد در قالب سه كاربري آموزشي، بهداشتي و ورزشي............................ ۱۳۵

نتيجه گيري.............................................................................................................................. ۱۵۶

فصل ۵: جمع بندي و پيشنهادات در راستاي برنامه ريزي بهينه كاربري اراضي.......................... ۱۵۷

مقدمه.................................................................................................................................... ۱۵۷

نتايج حاصل از مطالعه................................................................................................................ ۱۵۸

منابع...................................................................................................................................... ۱۷۳