توانایی طراحی دست‌آزاد به‌عنوان مهارتی پایه، یکی از پیش‌نیازهای ورود به عرصه رشته‌هایی نظیر معماری، شهرسازی، طراحی صنعتی و مجسمه‌سازی است. در این میان، رشته‌های معماری و شهرسازی از شرایط ویژه‌ای برخوردارند. چرا که مهارت‌های چندگانه‌ی مورد نیاز در این رشته‌ها اعم از استعداد ریاضیات و توانایی حل مسئله، به همراه ذوق هنری و خلاقیت، به‌دشواری در یک فرد به حدّ مطلوب یافت می‌شود.

 در کشور ایران تا سال 1372 پذیرش دانشجویان معماری طی دو مرحله انجام می‌شد؛ به‌طوری‌که داوطلبان پس از کسب نمره‌ی لازم در کنکور ریاضی، باید آزمون ویژه‌ای جهت ارزیابی توان ادراک بصری، خلاقیت هنری و طراحی را نیز پشت سر می‌گذاشتند. اما با حذف این رویه، دانشکده‌های معماری با موجی از دانشجویانی روبرو شدند که درست یا نادرست در این رشته گام گذاشته و عمده‌ی آن‌ها از حداقل مهارت‌های لازم بی‌بهره بودند.

تجربه‌ی حدود یک دهه آموزش دروس طراحی توسط این‌جانب نشان می‌دهد که در هر آتلیه تعداد دانشجویانی که پیش از ورود به دانشگاه حتی در حدّ تفنن به طراحی می‌پردازند از تعداد انگشتان یک دست نیز کمتر است. با نگاهی به این وضعیت می‌توان به اهمیت و دشواری آموزش دروس طراحی دست‌آزاد پی برد. کتاب حاضر بر اساس تجربیات حاصل از ده سال تدریس مداوم در آتلیه‌های درک و بیان محیط در دانشگاه هنر تهران و فردوسی مشهد تدوین شده است و دربرگیرنده روشی گام‌به‌گام برای آموزش طراحی دست‌آزاد به دانشجویان است. از آنجا که در طول این سال‌ها فعالیت دانشجویان به‌طور کامل مستندسازی شده است، در جای‌جای کتاب با ارائه‌ی نمونه‌کارهای آن‌ها سعی بر این بوده است تا روند پیشرفت در طول نیم‌سال اول و نیز تأثیر مهارت‌های کسب‌شده در نیم‌سال دوم به تصویر کشیده شود.

دیباچه

اهمیت و ضرورت طراحی دست‌آزاد برای معماران

ترسیم ذهنی تا پروژه‌ی عینی

روند طراحی دست‌آزاد

روند آموزش طراحی دست‌آزاد در دروس پایه

درس اول (ارزیابی کاستی‌ها)

درس دوم (توانمدسازی دست)

درس سوم (کنترل زاویه خطوط و تناسبات اشکال)

درس چهارم (دید ساختاری به موضوعات)

درس پنجم (ترکیب‌بندی)

درس ششم( مفاهیم و قواعد کاربردی پرسپکتیو)

 درس هفتم: ارزش‌گذاری خطوط

درس هشتم (بافت و مصالح)

درس نهم (سایه‌پردازی)

درس دهم (تمرینات میدانی)

درس یازدهم (عناصر مکمل تصویر)

طراحی با چشم ذهن(عزیمت به سوی تصویرسازی ذهنی)

 اتودهای طراحی معمار ( کاربرد دست آزاد در فرآیند طراحی)