با گذشت بیش از یک قرن از زمان وفات نخستین چهره‌های منتسب به معتزله‌گرایی در دوران معاصر، نظیر محمد عبده، هنوز تصویر روشنی از مفهوم نومعتزله و نسبت آن با مکتب کهن معتزله وجود ندارد. حتی در اینکه از چه کسانی می‌توان به‌عنوان نومعتزله نام برد نیز اتفاق نظری وجود ندارد. اهداف و اندیشه‌ها و مشی فکری افراد منتسب به نومعتزله نیز بسیار متفاوت از یکدیگر است. در نتیجه برای انتساب یک نویسنده به معتزله‌گرایی، نمی‌توان صرفاً به این مسئله اکتفا کرد که وی نوشته‌هایی درباره‌ی معتزله دارد یا حتی در مواردی نظر مثبتی درباره‌ی آن بیان کرده است. بلکه باید بررسی شود که نویسنده با چه هدفی و در ارتباط با چه موضوعی عقاید معتزله را بررسی کرده است. البته این مسئله درست است که نویسندگانی که خواهان عقلانیت و آزادی و مخالف سیاست‌های استعماری و اندیشه‌های منافی با استقلال هستند، به‌نوعی با معتزله پیوند روحی و درونی دارند، اما این موضوعات به حدی در تفکرات اسلامی رایج شده که دیگر نمی‌توان از آن‌ها برای انتساب افراد به معتزله‌گرایی یا غیر معتزله‌گرایی استفاده کرد. اگر بخواهیم از این شاخص‌ها برای تشخیص معتزله‌گرایی افراد استفاده کنیم، با این آسیب مواجه خواهیم شد که هر مسلمانی که ندای عقلانیت و آزادی سر دهد را به‌عنوان نومعتزله تلقی می‌کنیم. صرف استفاده‌ی مکرر از واژه‌ی نومعتزله و عناوین مشابه آن نیز نمی‌تواند دلیلی بر اثبات وجود مکتب نومعتزله باشد. شاید بتوان تنها وجه اشتراک افرادی که از گرایش‌های مختلف به نومعتزله منسوب می‌شوند را دفاع از عقل‌گرایی و گرایش به اصلاح‌طلبی دانست و بدین‌وسیله آن‌ها را در نقطه‌ای به یکدیگر رسانید. از سوی دیگر، آراء و نظریه‌های افراد منسوب به نومعتزله، چالش‌ها و پیامدهای فراوانی را در عرصه‌ی تفسیر قرآن پدید آورده که ارائه‌ی پاسخ لازم، نیازمند مطالعه‌ای دقیق و عمیق در آثار آن‌هاست. از این‌رو انجام پژوهشی با هدف شناخت دقیق نومعتزله و رویکرد آن‌ها به تفسیر قرآن ضروری به نظر می‌رسد.

‫فصل ‪ :۱‬معتزله؛ مکتبی کهن در دل تاریخ اسلام‬

‫فصل ‪ :۲‬یادکرد معتزله در دوران معاصر در پی گفتمان اصلا ‌حگرایی سی ‌دجمال و‬ ‫محمد عبده‪

‫فصل ‪ :۳‬یادکرد معتزله در دوران معاصر در پی کشف نسخه های خطی آ ‌نها‬

‫فصل ‪ :۴‬مکتب ادبی؛ امتداد دهند‌هی نومعتزله در تفسیر قرآن‬

‫فصل ‪ :۵‬مسئله ی تأویل و رویکردهای کلامی مختلف در مواجهه با آن‬

‫فصل ‪ :۶‬خوانش انتقادی رویکرد تأویلی نصر حامد ابوزید‬