از جمله نقش‌هاي رسانه‌هاي ارتباط جمعي مي‌تواند از يک سو، فرهنگ سازي و نهادينه کردن فرهنگ ملّي و ديني باشد و از سوي ديگر، فرهنگ سوزي و نهادينه کردن فرهنگ بيگانه در کشور!

 نگاهي به مباحث فصول هشتگانه نشان مي‌دهد که کتاب به گونه‌اي تنظيم شده است که نيازهاي آموزشي دانشجويان رشته‌هاي علوم ارتباطات اجتماعي، سياسي و روابط بين‌الملل را در مقاطع کارشناسي و کارشناسي ارشد و در دروسي همچون جامعه‌شناسي ارتباطات، مديريت رسانه، جامعه‌شناسي تبليغات، نظريه‌هاي روابط بين‌الملل، جهاني شدن و ارتباطات ميان فرهنگي، مسايل سياسي – اقتصادي جهان سوم و شناخت ماهيت و عملکرد امپرياليسم تامين نمايد.

پيشگفتار 7

بهره اول: درآمدي بر جامعه‌شناسي ارتباطات 27

بخش اول: نظريه‌هاي ارتباطات و روابط بين‌الملل 29

فصل اول: نظريه‌هاي ارتباطات 31

الف) تعريف و چيستي ارتباط و ارتباطات 31

ب) انواع ارتباط‎ اجتماعي 34

1- ارتباط مستقيم و رو‌‌ در رو 34

2- ارتباط غير مستقيم و غير شخصي 35

ج) مدل‌هاي ارتباط 36

د) هدف ارتباط 44

ن) مفهوم‌شناسي و کارکرد ارتباطات 46

1‌- ارتباطات خود يك پويش يا فرايند و يا جريان مداوم است ‌ 48

2‌- پويش يا فرايند ارتباطي نظام گراست ‌ 48

3‌- پويش يا فرايند ارتباطي ميان كنشي است ‌ 49

‌4‌- ارتباطات مي‌تواند ارادي باشد يا غيرارادي ‌ 50

5‌- پويش يا فرايند ارتباطي مي‌تواند تعاملي يا مراوده‌اي باشد ‌ 50

6‌- فرايند ارتباطي، عملكردي يا مبتني بر وظيفه است ‌ 51

1- 6- وظيفه پيوستگي ‌ ‌ 51

2- 6- وظيفه اطلاعاتي و استدراكي ‌ ‌ 51

3- 6- وظيفه تأثير گذاري ‌ ‌ 52

4- 6- وظيفه تصميم گيري  ‌ ‌ 52

5- 6- وظيفه تصديق ‌ ‌ 52

و) تفاوت ارتباطات در عصر گذشته با عصر امروز 53

ﻫ) نظريه‌هاي ارتباطات 54

1- خويشتن و پيام‌ها (The Self & Messages) 54

1-1- نظريه کنش متقابل يا تعامل نمادين 54

2-1- نظريه مديريت هماهنگ مفاهيم 56

3-1- نظريه ناهماهنگي شناختي 57

4-1- نظريه نقض انتظارات 59

2 - توسعه روابط (Realationship Development) 60

1-2- نظريه تقليل (کاستن) عدم اطمينان يا کاهش بي‌ثباتي 60

2-2- نظريه نفوذ يا رخنه اجتماعي 61

3-2- نظريه تبادل اجتماعي 62

4-2- نظريه ديالکتيک ارتباطي 63

5-2- نظريه مديريت حريم ارتباطات 65

3- گروه‌ها و سازمان‌ها (Groups & Organizations) 65

1-3- تفکر گروهي 65

2-3- نظريه ساختاري کردن انطباقي 67

3-3- نظريه فرهنگ سازماني 67

4-3- نظريه اطلاعات سازماني 68

4- عامه مردم (The public) 68

1-4- علم معاني بيان 68

2-4- نمايشي کردن 69

3-4- پارادايم روايتي 69

4-4- مطالعات فرهنگي 70

5- رسانه‌ها (The Media) 73

1-5- نظريه تحليل کاشت 73

2-5- نظريه استفاده و رضايت مندي 76

6- مردم با رسانه‌ها چه مي‌کنند؟ 80

1-6- نظريه مارپيچ سکوت 80

2-6- نظريه تأثير رسانه‌ها 81

7- فرهنگ و تنوع (Culture & Diversity) 83

1-7- نظريه مناقشه حيثيتي 83

2-7- نظريه ديدگاه 83

3-7- نظريه گروه ساكت يا خاموش 84

4-7- نظريه‌ي انطباق ارتباطي 85

فصل دوم: نظريه‌هاي روابط بين‌الملل 91

الف) تعريف و چيستي روابط بين‌الملل 91

1- روابط بين‌الملل 91

1-1- تعريف روابط بين‌الملل 91

2-1- اصول روابط بين‌الملل 92

3-1- نگرش‌ها در مطالعات روابط بين‌الملل 93

4-1- انواع روابط بين‌الملل 96

5-1- عناصر و عوامل روابط بين‌الملل 97

6-1- انگيزه‌هاي ايجاد روابط بين‌الملل 98

7-1- الگوهاي مطالعه روابط بين‌الملل 98

2- سياست بين‌الملل 100

3- نظام بين‌الملل 100

1-3- ويژگي‌هاي نظام بين‌الملل 101

2-3- ساختار نظام بين‌الملل 102

3-3 - سطوح نظام بين‌الملل 105

4-3- انواع نظام‌هاي بين‌المللي 106

5-3- نظام بين‌الملل نوين 107

4- بازيگران بين‌الملل 108

1-4- دولت به عنوان بازيگر اصلي نظام بين‌الملل 109

2-4- بازيگران غير دولتي 114

ب) نظريه‌هاي روابط بين‌الملل 117

1- نظريه‌هاي جهان گرا 120

1-1- امپرياليسم‌ 120

2-1- نظريه وابستگي‌ 124

3-1- نظريه‌هاي چرخه‌اي استيلا يا هژموني 125

2- نظريه‌هاي ملي گرا 127

1-2- نظريه موازنه قدرت‌ 128

2-2- نظريه نو واقعگرايي‌ 128

3-2- نظريه بازدارندگي‌ 132

4-2- نظريه بازيها‌ 133

5- 2- نظريه نظام‌ها‌ (نظريه نهادي رفتارگرايان ملي گرا) 136

6-2- نظريه تصميم گيري‌ 137

7-2- نظريه رفتار‌شناسي پرخاشگرانه‌ 139

3- نظريات كثرت گرا 139

1-3- نظريه همگرايي منطقه‌اي‌ 140

2-3- نظريه وابستگي متقابل‌ 140

3-3- نظريه رژيم‌هاي موضوعي 141

فهرست منابع 146

بخش دوم: انقلاب ارتباطات و روابط شمال و جنوب 151

فصل اول: ارزيابي فرآيند شكل‌گيري عصر ارتباطات 155

الف) نقش تكنولوژي‌هاي ارتباطي و اطلاعاتي در شكل‌گيري عصر ارتباطات 155

ب) جايگاه جوامع اطلاعاتي در عصر ارتباطات 158

ج) ويژگي‌هاي جامعه اطلاعاتي 161

1ـ ويژگي‌هاي اقتصادي 162

2ـ ويژگي‌هاي تكنولوژيك 162

3ـ ويژگي‌هاي اجتماعي 163

4- ويژگي‌هاي سياسي 163

5- ويژگي‌هاي فرهنگي 164

فصل دوم: تأثير انقلاب ارتباطات بر شكاف شمال و جنوب 165

الف) ارزيابي شكاف شمال و جنوب مبتني بر گسترش شبكه مخابرات 166

1- ارزيابي توسعه شبكه مخابراتي شمال و جنوب در دهه 1980 167

2ـ ارزيابي توسعه شبكه مخابراتي شمال و جنوب در دهه 1990 169

3ـ ارزيابي توسعه شبكه مخابراتي شمال و جنوب در دهه 2000 171

ب) ارزيابي شكاف ديجيتال مبتني بر دستيابي به اينترنت 172

ج) جنوب و تلاش براي کاهش شكاف ديجيتال مبتني بر دستيابي به اينترنت با شمال 181

فهرست منابع 183

بهره دوم: درآمدي بر جامعه‌شناسي فرهنگ 185

بخش سوم: نظريه‌هاي فرهنگ، ارتباطات و جهاني شدن 187

فصل اول: چيستي، ماهيت و نظريه‌هاي فرهنگ 191

الف) مفهوم و ماهيت فرهنگ 191

1- فرهنگ در لغت نامه‌ها 191

2- فرهنگ در علوم اجتماعي 193

3- ويژگي‌هاي فرهنگ 196

ب) نظريه‌هاي فرهنگ 197

1- نظريه مارکسيستي فرهنگ 199

2- مکتب فرانکفورت و نظريه فرهنگي 200

3- تئوري‌هاي ساخت گر‌ايانه فرهنگ 204

4- نظريه‌هاي کارکردي فرهنگ 207

5- نظريه‌هاي فمنيستي فرهنگ 209

6- نشانه‌شناسي و نظريه فرهنگي 212

7- نظريه‌هاي روانکاوانة فرهنگ 215

8- نظريه تفسيري فرهنگ 219

فصل دوم: ارتباطات ميان فرهنگي 225

الف) نگاهي مفهومي - تاريخي به ارتباطات ميان فرهنگي 225

ب) ماهيت ارتباطات ميان‌فرهنگي 232

ج) انواع ارتباطات فرهنگي 233

1- ارتباطات فرهنگي 233

2- ارتباطات ميان فرهنگي 234

3- ارتباطات بين فرهنگي 235

4- ارتباطات درون فرهنگي 236

5- تماس فرهنگي 236

6- تعارض (برخورد) فرهنگي 237

7- رقابت فرهنگي 238

د) ارتباطات ميان‌فرهنگي و روابط بين‌الملل 238

فصل سوم: جهاني شدن فرهنگ و واكنش‌هاي فرهنگي 241

الف) تعريف جهاني شدن 241

1- پيشينه و بسترهاي پيدايش 246

2- اهميت و ضرورت شناخت اين پديده 247

ب) واكنش‌هاي فرهنگي در برابر جهاني شدن 249

1- خاص گرايي فرهنگي 249

2- آميزش (پيوند و تعامل) و تحول فرهنگي 250

3- همگوني فرهنگي 251

4- ابزارهاي همگوني فرهنگي 252

فهرست منابع 256

بخش چهارم: امپرياليسم فرهنگي و جنگ نرم 259

فصل اول: امپرياليسم فرهنگي 263

الف) ترمينولوژي مفهومي و ماهيت تاريخي امپرياليسم 263

ب) انواع امپرياليسم 270

ج) نظريه‌هاي مطروحه در حوزه امپرياليسم فرهنگي 272

1- نظريه سلطه فرهنگي 272

2- نظريه جنگ سرد فرهنگي 273

3- نظريه تهاجم فرهنگي 274

4- نظريه جنگ نرم 275

5- نظريه ناتوي فرهنگي 276

د) مقوم‌هاي امپرياليسم فرهنگي 279

1- امپرياليسم رسانه اي 279

1-1- تعريف امپرياليسم رسانه اي 279

2-1- نظريه امپرياليسم رسانه اي 281

3- 1- عملکرد امپرياليسم رسانه اي 283

2- امپرياليسم خبري 287

فصل دوم: جنگ نرم 289

الف) تعريف جنگ نرم 289

ب) پيشينه تاريخي جنگ نرم 291

ج) ويژگي‌هاي جنگ نرم 292

د) ابزارهاي جنگ نرم 293

1- صنايع فرهنگي 294

1-1- سينما 294

2-1- کارتون (انيميشن) 295

3-1- ماهواره ها 296

4-1- اسباب بازي 296

5-1- بازي‌هاي رايانه‌اي 297

2- ابزارهاي رسانه اي 302

1-2- مطبوعات 303

2-2- راديو 304

3-2- تلويزيون 305

4-2- خبرگزاري‌ها و آژانس‌هاي خبري 305

3- فناوري‌هاي نوين ارتباطي 306

فهرست منابع 310

بهره سوم: درآمدي بر جامعه‌شناسي رسانه 313

بخش پنجم: ديپلماسي رسانه‌اي 315

فصل اول: ماهيت و چيستي ديپلماسي رسانه‌اي 319

الف) چيستي ديپلماسي 319

ب) ماهيت و کارکرد ديپلماسي عمومي 322

1- فعاليت‌هاي اطلاع‌رساني 326

2- مبادلات آموزش فرهنگي 327

3- خبرپراكني بين‌المللي 327

ج) ديپلماسي رسانه‌اي 329

1- تأثير ديپلماسي رسانه‌اي در ايجاد عمليات رواني از بعد خارجي 331

2- تأثير رسانه‌ها بر امنيت ملي در بعد داخلي 333

1-2- تغيير و تحول خواست‌هاي شهروندي 333

2-2- تغيير و تحول در کارويژه‌هاي دولتي 334

3-2- تغيير و تحول در انسجام ايدئولوژيک 335

4-2- تغيير و تحول در الگوي ثبات سياسي 335

فصل دوم: ديپلماسي رسانه‌اي و برنامه هسته‌اي جمهوري اسلامي ايران 337

الف) ديپلماسي رسانه‌اي غرب و برنامه هسته‌اي ايران 342

ب) ديپلماسي رسانه‌اي جمهوري اسلامي و برنامه هسته‌اي 346

ج) آسيب‌شناسي ديپلماسي رسانه‌اي جمهوري اسلامي در حوزه هسته‌اي 347

د) راهکارهاي پيشنهادي براي ديپلماسي رسانه‌اي جمهوري اسلامي بطور کلي و در حوزه هسته‌اي بطور خاص 348

فهرست منابع 350

بخش ششم: دين و رسانه 353

فصل اول: تعريف مفاهيم 359

الف) تعريف دين 359

ب) رسانه 361

ج) رسانه ديني 361

د) شاخصه‌هاي رسانه ديني در جمهوري اسلامي ايران 362

فصل دوم: رويكرد‌هاي مطروحه در باب  تعامل دين و رسانه در غرب 365

الف) رويکرد تضاد گرا 365

ب) رويکرد ذات گرا يا ابزارانگارانه 366

ج) رويکرد نوذات گرائي 366

د) رويکرد کارکردگرايي 367

و) رويکرد فرهنگ گرا 367

ي) رويکرد نمادگرايي 368

فصل سوم: رويکردها و ديدگاه‌هاي مطروحه در باب  دين و رسانه در ج. ا. ايران 369

الف) ديدگاه انتقادي 369

1- ضعف در طرح مباحث ديني در رسانه ملي 369

2- ضرورت وجود شبکه مستقل راديو- تلويزيوني براي حوزه علميه و روحانيت 369

ب) ديدگاه تبييني 370

1- استقلال رسانه در طرح مباحث ديني 370

2- تفکيک کارکرد رسانه از دين 371

ج) ديدگاه ارشادي 371

1- نحوه ارائه و طرح مباحث ديني در رسانه ملي 371

2- لزوم حاکميت عقلانيت در حوزه معارف ديني در رسانه 372

د) ديدگاه تعاملي 372

1- اسلام و تبليغ ديني 373

2- مقتضيات زندگي در يک نظام اسلامي 373

3- قانون اساسي 374

4- قانون اداره صداوسيماي ج. ا. ايران 375

5- نگاه و تاکيدات امام خميني (ره) و مقام معظم رهبري 377

الف) حضرت امام (ره) و رسانه دين محور 377

1- رويکرد انتقادي در سالهاي قبل از انقلاب اسلامي ايران 377

2- رويکرد مقايسه‌اي در نخستين سال‌هاي پيروزي انقلاب اسلامي 377

3- رويکرد تجويزي بعد از ثبات انقلاب اسلامي‌ 379

ب) مقام معظم رهبري و تعامل دين و رسانه 381

1- ارشادي 381

1-1- لزوم توجه ويژه صداو سيما به هدف‌هاي اسلام و انقلاب 381

2- 1- ضرورت آگاهي بخشي به قشر زنان در برابر تهاجم فرهنگي دشمنان اسلام 381

3-1- تاكيد بر ترويج فرهنگ امر به معروف و نهي از منكر براي مقابله با شبيخون فرهنگي دشمن 381

4-1- ارايه نمايش و موسيقي مناسب در سازمان صداوسيما با در نظر گرفتن هويت اسلامي – ايراني 382

5-1- لزوم ارايه برنامه‌هاي كاملا غني و فاخر 382

6-1- ضرورت ارتقاي معرفت و ايمان مردم و پرهيز از قشري گري و برخوردهاي احساسي 382

2- تبييني 382

1- 2- كار فرهنگي در جهان خارج به عنوان يك رسالت سنگين و پر فضيلت 382

2-2- انعکاس و بازگويي تحريف ارزش‌هاي ديني از سوي رسانه‌ها و مجامع غربي و جهاني 383

3- 2- يادآوري ارزش‌هاي انقلاب اسلامي 384

3- انتقادي 384

فصل چهارم: رسانه ملي و دين در حوزه عمل 385

الف) عدم توجه و ضعف در حوزه تئوري و نظريه پردازي در باب تعامل دين و رسانه و مصرف کننده بودن نظريه‌هاي غربي 385

ب) ابهام (برداشت ناصواب از دين) در ارزش‌هاي ديني و اخلاقي و فقدان تعريفي واحد از آن‌ها 386

ج) مشكلات و معضلات اداري و اجرايي 388

فصل پنجم: انتظارات، ملاحظات و وظايف رسانه ملي  در تعامل دين و رسانه 389

الف) ملاحظات رسانه ملي در طرح مباحث ديني 389

ب) وظايف دست اندرکاران رسانه ملي نسبت به طرح دين در رسانه 390

فهرست منابع 391

بخش هفتم: رسانه ملي و سواد رسانه‌اي 393

فصل اول: ماهيت و چيستي، تاريخچه و  ويژگي‌هاي سواد رسانه اي 397

الف) ماهيت و چيستي سواد رسانه‌اي 397

ب) تاريخچه سواد رسانه‌اي 398

ج) ويژگي‌هاي اصلي سواد رسانه‌اي 400

فصل دوم: اصول سواد رسانه‌اي 403

فصل سوم: آموزش سواد رسانه‌اي 405

الف) فرايندهاي شناختي موجود در آموزش سواد رسانه‌اي 405

ب) ضرورت‌هاي آموزش سواد رسانه‌اي 405

ج) مراحل کسب سواد رسانه‌اي 406

د) توانايي‌هاي مرتبط با سواد رسانه‌اي 408

فصل چهارم: سواد رسانه‌اي در ايران 409

الف) آموزش سواد رسانه‌اي 409

ب) راهکارها و پيشنهادها 410

فهرست منابع 412

بخش هشتم: تاريخچه وتحول کمي وکيفي رسانه ملي (راديو و تلويزيون) در ايران 413

فصل اول: راديو 415

الف) مقدمه‌اي بر پيدايش راديو از 1860 ميلادي تا 1910 م. 415

ب) راديو و جنگ جهاني اول 417

ج) ايستگاه‌هاي فرستنده راديويي 418

د) تأثير راديو بر جنگ جهاني دوم و پس از آن 419

و) ويژه‌گي‌هاي راديو در مقايسه با ديگر رسانه‌ها 420

1- مزيت‌ها 420

2- محدوديت‌ها 420

ﻫ) تاريخچه ورود و گسترش راديو در ايران 420

1- ورود و تاسيس راديو در ايران 420

2- صداي جمهوري اسلامي ايران 426

1-2- شبکه‌هاي راديويي سراسري صداي جمهوري اسلامي 427

2-2- شبکه‌هاي راديويي برون مرزي صداي جمهوري اسلامي 427

3-2- شبکه‌هاي اينترنتي صداي جمهوري اسلامي 428

4-2- شبکه‌هاي راديويي استاني و محلي صداي جمهوري اسلامي 428

فصل دوم: تلويزيون 429

الف) تاريخچه تلويزيون 429

1- تلويزيون از پيدايش تا تکامل 429

2- آينده تلويزيون 431

ب) تلويزيون در ايران 432

1- تلويزيون قبل از انقلاب اسلامي 432

2- تلويزيون در دوران انقلاب اسلامي 437

3- سيماي جمهوري اسلامي ايران 439

1-3- شبکه‌هاي سراسري سيماي جمهوري اسلامي ايران 440

2-3- شبکه‌هاي برون‌مرزي سيماي جمهوري اسلامي ايران 442

3-3- شبکه‌هاي اينترنتي 442

4-3- شبکه‌هاي استاني 443

فصل سوم: صدا و سيما در جمهوري اسلامي ايران 445

الف) جايگاه صدا و سيماي در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران 445

ب) ساختار تشکيلاتي صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران 446

ج) دفاتر خارج از کشور و نمايندگي ها 447

د) مؤسسات و شركت‌هاي وابسته به سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي 448

1- انتشارات سروش 448

2- شرکت صوتي و تصويري سروش 448

3- روزنامه جام و جم 448

4- شركت تحقيق و توسعه وسايل الكترونيك (تكتا) 448

5- سيما چوب 449

6- صندوق بازنشستگي 449

7- ساراتل 449

فهرست منابع 450

فهرست منابع 451

منابع فارسي 451

الف) کتب 451

ب) مقالات 461

ج ) پايان نامه ها 465

د) سخنراني ها 465

ي)خبرگزاري‌ها و پايگاه‌هاي اينترنتي 466

ب) منابع انگليسي 46