خانواده در اسلام و آموزه‌های دینی، نهادی بسیار مقدس و از جایگاه و موقعیت والایی برخوردار می‌باشد. به سبب تأثیر شگرف خانواده در رشد و شکوفایی انسان‌ها ادیان الهی بخصوص اسلام دستورات و توصیه‌های ویژه‌ای برای حفظ و سلامت این نهاد مقدس ارائه داده‌اند. قطعاً برای تحقق خانواده سالم و متعادل نیاز به داشتن و پیاده کردن سبکی ویژه که قادر به بنا کردن چنین خانواده‌ای باشد امری ضروری و لازم است. عصر حاضر که مهم‌ترین ویژگی آن رشد سریع تکنولوژی است باتوجه به آثار و برکات کثیری که برای جامعه انسانی دربر داشته متأسفانه ضربات سهمگینی بر بنیان و اساس خانواده نیز وارد کرده است. در این موقعیت بحرانی برای حفظ و برپا نگه‌داشتن خانواده از هجوم وحشیانه و غیرانسانی بر اندیشمندان و صاحب‌نظران امری واجب است که با تلاش و کوشش پیگیر در زمینه اطلاع‌رسانی و آگاهی به جامعه انسانی به‌خصوص جامعه مسلمان ایرانی اقدام نمایند.
خانواده شامل مجموعه‌ای از افراد می‌شود که زیر یک سقف زندگی می‌کنند و اشکال متفاوتی به خود می‌گیرد. خانواده هسته‌ای که شکل محدود زناشویی است، شامل یک زوج و فرزندان کوچک آن‌ها می‌شود، هرچند گاه ممکن است چند نفر دیگر نیز با آن‌ها زندگی کنند. خانوادة گسترده از چندین خانواده هسته‌ای تشکیل می‌شود. معمولاً در یک خانواده پدر مکان یک مرد کهن‌سال به همراه زن یا زنان خود (اگر خانواده چندهمسری باشد) فرزندان مجرد، پسران متأهل و زنان و کودکان آن‌ها زندگی می‌کند. مسکن این خانوار ممکن است افرادی خارج از خانواده را نیز در خود جای دهد. هر خانواده‌ای از خلال تولدها، مرگ‌ها، ازدواج‌ها و طلاق‌ها... در مجموعه‌ای موقت و قابل‌انعطاف به خود ساخت می‌دهد که لازم است در آن‌ها میان خانواده انتسابی، یعنی خانواده‌ای که «اگر» درونش زاده شده و کودکی خویش را در آن می‌گذارند (پدر، مادر، برادر، خواهر) و خانوادة اکتسابی که «خود» (اگر) آن را با ازدواج خویش پایه‌گذاری می‌کند (شوهر، زن، پسر، دختر) تفکیک قائل شد. در این سازمان خانوادگی، پیوندها درآن‌واحد پیوندهای خویشاوندی سببی هستند. هر خانواده‌ای که با ازدواج پدید می‌آید طبعاً دارای کی کارکرد تولیدمثل است زیرا وظیفه تداوم بخشیدن زیستی (بیولوژیک) به تبار را برعهده دارد؛ اما خانواده درعین‌حال کارکردهای دیگری نیز دارد: کارکرد آموزش و اجتماعی کردن کودکان برای تداوم بخشیدن به فرهنگ، کارکرد اقتصادی برای تداوم بخشیدن به زندگی و ارضای نیازهای حیاتی همراه با تقسیم کار بنابر هر جامعه‌ای خاص، کارکرد حقوقی به‌مثابه شخصیت مدنی یا اخلاقی (و گروه صنفی) که مالک اشیاء بوده و از حقوق و وظایف و در نتیجه مسئولیت‌هایی برخوردار است و سرانجام کارکرد دینی، در بسیاری از کشورهای جهان سوم بود در خانه خود در رأس یک کانون مذهبی نیز قرار دارد خانواده به‌این‌ترتیب اعضای خود را در شبکه‌ای از حقوق و ممنوعیت‌های جنسی و گروهی از احساس‌ها همچون عشق، احترام و ترس نسبت به یکدیگر پیوند می‌دهد[۱].
این پژوهش در حد امکان حداقل در گام اولیه خدمتی در این زمینه به انجام رساند. لذا لازم بود برای ارائه «سبک زندگی خانوادگی اسلامی» به مبانی انسان‌شناسی اسلامی توجه شود، زیرا که مبنا و پایه‌های اساسی سبک و شیوه زیستن یک مسلمان مبتنی بر نوع نگرش و اندیشه‌ای است که این مکتب الهی به هستی و انسان و جایگاهش در عالم هستی دارد ازاین‌رو این پژوهش با عنوان «مبانی انسان‌شناختی در سبک زندگی خانوادگی» انتخاب شده است و به توضیح و تبیین این مبانی گرچه به‌طور مختصر پرداخته‌شده، آنگاه اثرات مستقیم این مبانی فکری را در سبک زندگی خانوادگی بیان کرده‌ایم. «سبک زندگی» در یک صورت‌بندی ابتدایی می‌توان به مجموعه‌ای از شیوه‌های رفتاری یا انتخاب‌های الگومند تلقی کرد که افراد درصدد هستند از طریق آن‌ها تمایزات و تشابهات هویتی خویش را ابراز نمایند. از این منظر، نه‌تنها ساختن هویت اجتماعی و یا سبک زندگی، فرایند یک‌سویه و منحصراً محصول نهادهای اجتماعی و عوامل ساختی، تلقی می‌شود، بلکه انتخاب و عاملیت انسان شرط بنیادی هویت اجتماعی دانسته می‌شود انسان‌ها با فعالیت‌های روزمره خود در زندگی اجتماعی هویت فردی و اجتماعی خود را آن‌گونه که خود می‌خواهند شکل می‌دهند. بدین ترتیب افراد انسانی به‌عنوان عاملان خلاق و انتخاب‌گر در سبک زندگی می‌باشند. هرچند «سبک زندگی» بر اساس ترجیحات ذائقه‌ها و انتخاب‌های افراد ساخته می‌شود و در آن انسان‌ها به دنبال تنوع و تمایز هستند، لیکن این امر بدان معنا نیست که «سبک زندگی» عاری از هرگونه الگومندی صورت پذیرد. این الگومندی هست که نوعی نظم در «سبک زندگی» ایجاد می‌کند و به عبارتی آن را تبدیل به سبک و شیوه‌ی خاصی می‌سازد[۲].
[۱]. فکوهی، ناصر. (۱۳۸۴). تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان‌شناختی؛ نشر نی. ص۱۰۸.
[۲]. جمعی از نویسندگان. (۱۳۹۴). شاخص‌های زندگی، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، بهار، نشر نگارش؛ ص۱۶.
مقدمه. ۱
سؤال اصلی.. ۳
سؤالات فرعی.. ۳
پیشینه مطرح‌شدن موضوع پژوهش... ۳
فصل اول: مبانی بینشی در سبک زندگی خانوادگی اسلام
مقدمه. ۱۰
صورت و محتوا در سبک زندگی اسلامی.. ۱۰
اصول و مبانی حاکم بر سبک زندگی اسلامی.. ۱۱
اصل عبودیت.. ۱۱
عبودیت شیوه‌ی جامع زندگی.. ۱۳
پیوستگی معاش با معاد. ۱۴
مراقبت ربانی.. ۱۶
حق محوری.. ۱۷
هستی آیه‌ای از خدا ۱۹
کمال‌گرایی در مقابل لذّت‌گرایی.. ۱۹
تحلیل مبانی سبک زندگی.. ۲۱
مبانی انسان‌شناسی در سبک زندگی اسلامی.. ۲۱
روحانی و جسمانی بودن انسان. ۲۱
مختار بودن انسان. ۲۴
برخورداری شخصیت انسانی از نشئه الهی.. ۲۶
برخورداری انسان از نیروی عقل و بازدارندگی درونی.. ۲۸
مسئول بودن انسان. ۳۰
ارتباط مبانی با الگوهای رفتاری.. ۳۲
اثرات و نتایج مبانی انسان‌شناختی در سبک زندگی خانوادگی.. ۳۳
گرایش به معنویات در خانواده ۳۴
پایبندی اعضای خانواده به ارزش‌های اخلاقی.. ۳۴
برنامه‌ریزی در تعلیم و تربیت فرزندان. ۳۵
مسئولیت‌پذیری اعضای خانواده ۳۶
نگرش مثبت به زندگی.. ۳۷
مبانی هستی‌شناسی اسلامی.. ۳۸
هستی آفریده خداوند یگانه (توحید محوری) ۳۹
مادی و فرامادی بودن هستی.. ۴۰
اصل مالکیت الهی.. ۴۰
هدفداری نظام آفرینش... ۴۱
اعتقاد به خداوند و آثار آن در زندگی.. ۴۲
تقویت ایمان اعضای خانواده ۴۴
پشتوانه اخلاق در خانواده ۴۵
مهار رفتاری اعضای خانواده ۴۶
جهت‌دهی به زندگی خانوادگی.. ۴۸
سلامت جسمی و روانی اعضای خانواده ۴۹
محبت در خانواده ۴۹
خوش‌بینی اعضای خانواده به زندگی.. ۵۰
تقویت روحیه رضایت‌مندی.. ۵۱
احساس مسئولیت در خانواده ۵۲
مبانی فرجام باوری (جایگاه فرجام باوری) ۵۳
اثرات و نتایج فرجام باوری در سبک زندگی خانوادگی.. ۵۳
معنا یافتن زندگی خانوادگی.. ۵۳
حرکت دائمی به‌سوی کمال و هدف نهایی.. ۵۴
آسان شدن مشکلات در زندگی خانوادگی.. ۵۵
جهت‌دهی به اقتصاد خانواده ۵۶
رعایت اخلاق در خانواده ۵۸
دوری از یأس و ناامیدی.. ۵۹
آرامش و طمأنینه. ۵۹
خلاصه و جمع‌بندی.. ۶۰
فصل دوم: مبانی عاطفی، گرایشی در سبک زندگی خانوادگی
مقدمه. ۶۴
ابعاد شخصیت.. ۶۴
بعد عاطفی (گرایشی) ۶۵
تأثیر بعد عاطفی بر ابعاد شناختی و رفتاری.. ۶۵
محدوده‌ی مؤلفه‌ی عاطفی در قرآن کریم. ۶۶
نقش عواطف.. ۶۷
ضرورت تربیت عاطفه. ۷۰
اصول زیربنایی در رشد و شکوفایی گرایش‌های عاطفی.. ۷۲
انتخاب همسر پاک‌نهاد. ۷۲
آغاز زودهنگام تربیت اخلاقی.. ۷۳
غفلت‌زدایی.. ۷۳
تقویت عقل فطری و قوه تشخیص حق و باطل و خیر و شر (قضاوت و اخلاقی) ۷۴
مبارزه با دنیاگرایی، هوس پرستی و رفاه‌زدگی.. ۷۴
اصل تدریج. ۷۵
استمرار بر رفتار صالح و کسب ملکه فضیلت.. ۷۵
اصلاح محیط.. ۷۵
تربیت برای تمام سال‌های عمر. ۷۶
ویژگی‌های بعد عاطفی در سبک زندگی اسلامی.. ۷۶
مدیریت عقل بر عاطفه. ۷۷
ترجیح لذت معنوی بر لذت مادی و مقطعی.. ۷۸
ترجیح مصلحت جمعی بر منفعت فردی.. ۸۰
جهت‌گیری عواطف به‌سوی خداوند. ۸۲
عوامل تربیت عاطفی فرزندان در خانواده ۸۳
همسویی بینش‌ها و باورهای مذهبی.. ۸۴
اندیشه از خود دانستن وجود فرزند. ۸۵
محبت‌ورزی.. ۸۶
خوش‌رویی.. ۸۸
حسن ظن (مثبت‌نگری) ۸۹
یار و غمخوار و مایه نشاط بودن. ۹۱
هماهنگی میان گفتار و رفتار ۹۱
ابراز عواطف مثبت.. ۹۳
توجه به امنیت روانی.. ۹۴
الگودهی.. ۹۵
گرایش‌های فطری.. ۹۶
گرایش به هنر و زیبایی.. ۹۷
زیباگرایی و اقسام آن. ۹۸
تأثیر حسن خلق (زیباگرایی) در سبک زندگی خانوادگی.. ۹۹
روایات «سعة». ۹۹
روایات «یُسر». ۱۰۰
روایت «زینت». ۱۰۱
آرامش قلبی.. ۱۰۲
تمایل به شادکامی.. ۱۰۳
مسئولیت‌پذیری اجتماعی.. ۱۰۴
رابطه پرورش مبانی گرایشی و تأثیر آن در سبک زندگی خانوادگی.. ۱۰۵
اثرگذاری بر بعد روانی- عاطفی (فردی) ۱۰۵
افزایش دل‌بستگی و محبت.. ۱۰۶
تأمین سلامت روانی.. ۱۰۶
احترام به یکدیگر. ۱۰۶
برخورد شادمانه. ۱۰۷
اثرگذاری بر بعد روانی اجتماعی (اجتماعی) ۱۰۸
پرورش ارتباطات اجتماعی.. ۱۰۸
تسهیل فرایند جامعه‌پذیری.. ۱۰۹
جلب حمایت از جانب دیگران. ۱۱۰
ایجاد روحیه سخاوتمندی (سخا) ۱۱۱
خلاصه و جمع‌بندی.. ۱۱۱
فصل سوم: مبانی رفتاری در سبک زندگی خانوادگی اسلامی
شخصیت.. ۱۱۶
شخصیت از دیدگاه قرآن کریم. ۱۱۶
بعد رفتاری.. ۱۱۸
رابطه رفتار و اراده از دیدگاه غزالی.. ۱۱۸
مراحل تشکیل رفتار ۱۱۹
توجه به هدف.. ۱۱۹
تأمل و ارزیابی.. ۱۲۰
عزم و تصمیم. ۱۲۰
مرحله اجرا و عمل.. ۱۲۱
تأثیر بعد رفتاری بر ابعاد عاطفی و شناختی.. ۱۲۱
منشأً رفتارهای هنجار و ناهنجار در روان‌شناسی اسلامی.. ۱۲۲
شهوت به‌عنوان انگیزه ذاتی رفتار ۱۲۳
ملاک و معیار تشخیص رفتار بهنجار از ناهنجار ۱۲۴
فطرت.. ۱۲۴
عقل.. ۱۲۵
وحی.. ۱۲۶
عوامل تقویت و پرورش بعد رفتاری «معرفت‌افزایی». ۱۲۷
تبعیت از اسوه رفتاری.. ۱۲۸
اهمیت و نقش الگوپذیری در رشد بعد رفتاری.. ۱۲۹
معرفت به جایگاه انسانی.. ۱۳۰
تمرین و ممارست.. ۱۳۱
ویژگی‌های رفتاری در سبک زندگی اسلامی.. ۱۳۲
طیب بودن. ۱۳۲
مضر نبودن. ۱۳۵
مفیدبودن (سودمندی) ۱۳۶
زندگی لهوی.. ۱۳۷
مصلحت‌مداری.. ۱۳۸
کیفیت‌گرایی.. ۱۳۸
مبنای رفتاری عزت و کرامت نفس انسانی.. ۱۳۹
۱- عامل مهم در تحکیم خانواده ۱۴۰
۲- عقل‌مداری در خانواده ۱۴۱
۳- پرهیز از رذایل اخلاقی.. ۱۴۱
۴- پرورش شخصیت سالم و متعادل. ۱۴۲
۵- بروز استعدادهای نهفته. ۱۴۳
۶- ادب در خانواده ۱۴۴
۷- عاملی برای خودشناسی.. ۱۴۵
خلاصه و جمع‌بندی.. ۱۴۵
فصل چهارم: معنای زندگی در سبک زندگی خانوادگی
مقدمه. ۱۵۰
معناشناسی «معنای زندگی». ۱۵۲
هدف.. ۱۵۲
ارزش... ۱۵۲
کارکرد. ۱۵۳
تحلیل مفهومی معنای زندگی.. ۱۵۵
رویکردهای معنای زندگی.. ۱۵۷
«دین» معنابخش به زندگی.. ۱۵۸
کارکردهای دین.. ۱۶۱
معرفت‌زایی.. ۱۶۱
معنا و نشاط‌بخشی به زندگی.. ۱۶۲
بهداشت روانی.. ۱۶۴
شرط لازم برای تحقق معنای زندگی.. ۱۶۵
معنای زندگی امری کشفی است یا جعلی؟ ۱۶۷
پیوند معنا و سبک زندگی.. ۱۷۰
آثار معناداری در سبک زندگی خانوادگی.. ۱۷۶
برخورداری از جهان‌بینی صحیح. ۱۷۷
امیدواری در زندگی.. ۱۷۸
هدفمندی در زندگی.. ۱۷۹
تعهد و احساس مسئولیت.. ۱۷۹
خودباوری.. ۱۸۰
جمع‌بندی و خلاصه. ۱۸۲
منابع و مآخذ. ۱۸۶
.jpg)
| دسته بندی موضوعی | موضوع فرعی |
| علوم انسانی |
علوم اجتماعی
|
