در تعامل بین انسان و محیط‌زیست، منابع محیط‌زیست در قالب اکوسیستم‌های مختلف، خدمات متنوعی را برای انسان­ها فراهم می‌نماید.

در یک تقسیم‌بندی کلی، توانایی‌های محیط‌زیست در زمینه ارائه کالاها و خدمات در دو گروه عمده قرار می‌گیرند: توانایی عرضه انواع خدمات اکوسیستمی مانند آب، هوا، خاک، غذا و ... و دیگری توانایی جذب انواع ضایعات و آلودگی‌های ناشی از انواع فعالیت‌ها و بهره‌برداری‌ها.

به علت گستره، عمق و شدت فعالیت‌های انسانی، هر دو دسته توانایی‌های محیط‌زیست به شدت به مخاطره افتاده است. از طرفی به علت بهره‌برداری بیش از حد و فراتر از ظرفیت بازسازی محیط‌زیست، منابع متنوع محیط‌زیستی به شدت تخلیه شده و توانایی عرضه مستمر کالاها و خدمات محیط‌زیستی زایل شده است. از طرف دیگر بارگذاری بیش از حد آلاینده‌ها و پسماندها، توان خودترمیمی منابع محیط‌زیستی پاسخگو نبوده و از این طریق منابع محیط‌زیست به شدت کاهش پیدا کرده است.

مهم‌ترین نیروی محرکه مربوط به جوامع انسانی، رشد فزاینده جمعیت و افزایش تقاضاهای متنوع می‌باشد. افزایش کمیت و شدت مصرف انواع فراورده‌ها توسط جوامع انسانی، موجب تولید انواع پسماندهای شهری، صنعتی، شیمیایی، عفونی و خطرناک شده است که مدیریت اصولی آنها تبدیل به یکی از بزرگ‌ترین چالش محیط‌زیستی جوامع انسانی مدرن و درحال‌توسعه شده است. برای پاسخگویی به این چالش فراگیر، هر یک از جوامع انسانی بر اساس نظام ارزشی، سیاسی، توانایی‌های اقتصادی، تکنیکی و سرمایه اجتماعی بود، اقداماتی را انجام می‌دهند و پیشرفت‌های قابل‌توجهی نیز در سطوح مختلف تکنیکی و مدیریتی انجام شده است که مهم‌ترین آنها گسترش روش‌های کاهش تولید پسماند، بازیافت مواد و انرژی و توسعه مشارکت اجتماعی در کل فرایند مدیریت پسماند می‌باشد. در پیوست، مدیریت پسماند، تجزیه‌وتحلیل کمیت و کیفیت پسماند به لحاظ فیزیکی و شیمیایی و تعیین ضوابط و استاندارهای مرتبط با آن دارای نوافص کلیدی و برجسته بوده که تمام گام‌های مهم مدیریت پسماند مانند بازیافت و دفع وابسته به آن می‌باشد.

فهرست مطالب

عنوان              صفحه

فصل اول: کلیات مدیریت پسماند  1

1-1- مقدمه- 1

1-2- طبقه‌بندی انواع پسماندها 2

1-3- ویژگی‌ها و طبقه‌بندی‌های پسماندهای خطرناک--- 5

1-3-1- مشخصه‌های مرتبط با ایمنی-- 5

1-3-2- مشخصه‌های مرتبط با سلامتی-- 5

1-3-3- تعاریف داده شده توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست آمریکا 6

1-3-4- سایر طبقه‌بندی‌های پسماندهای خطرناک--- A7

1-4- منابع، انواع و کمیت پسماندهای خطرناک موجود در پسماند شهری-- 7

1-4-1- پسماندهای خطرناک متداول از منابع خانگی-- 7

1-4-2- پسماندهای خطرناک متداول از منابع تجاری-- 11

منابع- 16

فصل دوم: حفاظت و ایمنی در آزمایشگاه- 17

2-1- مقدمه- 17

2-2- تعاریف و اهداف بهداشت حرفه‌ای-- 18

2-3- ایمنی و حفاظت در آزمایشگاه- 18

2-4- استانداردهای ایمنی-- 20

2-5- آمادگی و پاسخ در شرایط اضطراری-- 20

2-6- قواعد کلی ایمنی در آزمایشگاه- 21

2-7- خطرات آزمایشگاهی-- 21

2-7-1- خطرات بیولوژیکی-- 23

2-7-2- خطرات شیمیایی-- 25

2-7-3- خطرات فیزیکی-- 26

2-8- تجهیزات حفاظت فردی-- 27

2-9- نگهداری و انبار مواد و تجهیزات-- 28

2-10- صدمات مواد شیمیایی-- 30

2-11- برگه اطلاعات ایمنی مواد (SDS)- 32

2-12- مشخصات برگه‌های SDS- 33

2-12-1- مشخصات کلی ماده و شرکت سازنده- 33

2-12-2- ترکیب ماده و برچسب‌گذاری-- 33

2-12-3- خطرات و اثرات مربوطه- 33

2-12-4- اقدامات لازم جهت کمک‌های اولیه به هنگام ضرورت-- 33

2-12-5- اقدامات لازم در مواقع آتش گیری ماده و اطفای حریق-- 34

2-12-6- اقدام لازم به هنگام نشر و یا نشتی ماده و اقدامات زیست‌محیطی-- 34

2-12-7- نحوه نگهداری و انبارش و حمل و انتقال-- 34

2-12-8- راه‌های کنترلی و حفاظتی هنگام مواجهه با ماده- 34

2-12-9- خواص فیزیکی و شیمیایی ماده- 34

2-12-10- اطلاعات سم‌شناسی-- 35

2-12-11- اطلاعات اکولوژیکی و زیست‌محیطی و پایداری و برهم‌کنش--- 35

2-12-12- نکات مهم جهت دفع ضایعات-- 35

2-12-13- اطلاعات لازم جهت انتقال در مسیرهای طولانی-- 35

2-12-14- حدود تماس شغلی و زیست‌محیطی-- 35

2-12-15- نماد‌ها و نشانه‌ها 35

2-12-16- سایر اطلاعات-- 36

2-13- لوزی خطر- 37

2-13-1- قابلیت اشتعال مواد شیمیایی-- 37

2-13-2- خطر بهداشتی مواد- 39

2-13-3- قابلیت فعل‌وانفعال شیمیایی-- 39

2-13-4- خطرات خاص--- 40

منابع- 46

فصل سوم: انواع و مدیریت پسماندهای آزمایشگاهی-- 47

3-1-پسماندهای شیمیایی آزمایشگاهی-- 47

3-1-1- انواع پسماندهای شیمیایی آزمایشگاهی-- 47

3-1-1-1- پسماندهای شیمیایی خطرناک--- 47

3-1-1-2- مواد کنترل شده و سایر داروها و مواد تخدیر کننده- 48

3-1-1-3- سایر پسماند‌های شیمیایی آزمایشگاهی-- 48

3-1-2- طبقه‌بندی ایجادکنندگان پسماند- 49

3-1-3- الزامات جمع‌آوری و ذخیره‌سازی-- 49

3-1-3-1- جمع‌آوری اقماری برای ایجادکنندگان مقادیر کم و زیاد- 50

3-1-4- الزامات خاص حمل‌ونقل پسماند شیمیایی خطرناک--- 51

3-1-5- روش‌های عمل‌آوری و دفع پسماندها 52

3-1-5-1- توزیع مجدد مواد شیمیایی مازاد بر مصرف-- 52

3-1-5-2- پسماندهای ناشناخته- 53

3-1-5-3- خنثی‌سازی در داخل آزمایشگاه- 53

3-1-5-4- بازیافت در سایت ایجادی-- 53

3-1-5-5- دفع تجاری-- 53

3-1-5-6- دفع از طریق سیستم فاضلاب بهداشتی-- 54

3-1-6- کمینه‌سازی پسماندها 54

3-1-7- برنامه‌ریزی برای حوادث و اتفاقات مضر و آموزش کارکنان-- 56

3-2- پسماندهای عفونی آزمایشگاه- 56

3-2-1- طبقه‌بندی پسماندهای عفونی آزمایشگاه- 56

3-2-1-1- کشت‌ها، کشت‌های ذخیره عوامل بیماری‌زا و مواد بیولوژیکی-- 56

3-2-1-2- پسماندهای پاتولوژی-- 56

3-2-1-3- خون انسان و محصولات حاصل از آن-- 56

3-2-1-4- وسایل تیز و برنده آلوده- 57

3-2-1-5- پسماندهای حیوانی آلوده- 57

3-2-1-6- پسماندهای حاصل از بیماران ایزوله شده- 57

3-2-2- برنامه مدیریت پسماندهای عفونی-- 57

3-2-3- روش‌های اجرایی مدیریت پسماندهای عفونی-- 57

3-2-3-1- جابه‌جا نمودن پسماند‌های عفونی-- 57

3-2-3-2- تفکیک منابع و جداسازی پسماندهای عفونی-- 58

3-2-3-3- بسته‌بندی و نشانه‌گذاری-- 59

3-2-3-4- ذخیره‌سازی-- 60

3-2-3-5- حمل‌ونقل پسماندهای عفونی-- 61

3-2-4- تصفیه پسماندهای عفونی-- 61

3-2-4-1- روش‌های تصفیه در محل تولید و خارج آن-- 61

3-2-4-2- فن آوری تصفیه- 62

3-2-4-3- راستی‌آزمایی فرایند تصفیه- 66

3-2-5- دفع نهایی پسماند- 68

3-2-5-1- دفن پسماند- 68

3-2-5-2- فاضلاب با سیستم بهداشتی-- 68

3-2-6- مدیریت لوازم تیز و برنده آلوده عفونی-- 69

3-2-7- تدابیر لازم در وضعیت و شرایط اضطرار- 70

3-2-8- ریزش و پخش مواد- 70

3-2-9- اختلال در فرایند تصفیه و دفع پسماند عفونی-- 71

منابع- 72

فصل چهارم: آزمون‌های آنالیز پسماند-- 73

4-1- آزمون آنالیز غربالگری توصیف فیزیکی در پسماند- 73

4-1-1- هدف و دامنه کاربرد- 73

4-1-2- اصطلاحات و تعاریف-- 74

4-1-3- اصول آزمون-- 74

4-1-4- مزاحمت‌ها 74

4-1-5- وسایل-- 74

4-1-6- نمونه‌برداری-- 74

4-1-7- روش انجام آزمون-- 75

4-1-8 دقت و انحراف-- 76

4-2- آزمون آنالیز غربالگری وزن مخصوص ظاهری و چگالی توده پسماند- 76

4-2-1- هدف و دامنه کاربرد- 76

4-2-2- اصطلاحات و تعاریف-- 77

4-2-3- اصول آزمون-- 77

4-2-4- مزاحمت‌ها 77

4-2-5- وسایل-- 77

4-2-6- مواد و/یا واکنشگرها 78

4-2-7- نمونه‌برداری-- 78

4-2-8- روش انجام آزمون-- 78

4-2-9- محاسبات-- 79

4-2-10- تضمین کیفیت-- 80

4-2-11- دقت و انحراف-- 80

4-2-12- گزارش آزمون-- 80

4-3- آزمون تعیین ترکیب پسماند جامد شهری پردازش نشده- 81

4-3-1- هدف و دامنه کاربرد- 81

4-3-2- اصطلاحات و تعاریف-- 81

4-3-3- اصول آزمون-- 82

4-3-4- وسایل و ابزار- 82

4-3-5- روش انجام آزمون-- 84

4-3-6- محاسبات-- 87

4-3-6-1- تعداد نمونه‌های kg 91 تا kg 136- 87

4-3-6-2- ترکیب جزء- 90

4-3-6-3- میانگین ترکیب جزء- 92

4-3-7- گزارش آزمون-- 93

4-3-8- مثالی از روش آزمون-- 93

4-4- آزمون تعیین چگالی ظاهری اجزای پسماند جامد- 94

4-4-1- هدف و دامنه کاربرد- 94

4-4-2- اصطلاحات و تعاریف-- 94

4-4-3- اصول آزمون-- 94

4-4-4- وسایل-- 94

4-4-5- نمونه‌برداری-- 95

4-4-6- آماده‌سازی نمونه- 95

4-4-7- روش انجام آزمون-- 96

4-4-8- محاسبات-- 97

4-4-9- دقت و انحراف-- 97

4-4-10- گزارش آزمون-- 97

4-5- آزمون تر و خشک کردن پسماندهای جامد- 98

4-5-1- هدف و دامنه کاربرد- 98

4-5-2- وسایل-- 98

4-5-3- آماده سازی نمونه- 99

4-5-4- روش انجام آزمون-- 99

4-5-5- محاسبات-- 101

4-5-6- دقت و انحراف-- 104

4-5-7- گزارش آزمون-- 105

4-6- آزمون آنالیز غربال‌گری پتانسیل اشتعال‌پذیری پسماند- 105

4-6-1- هدف و دامنه کاربرد- 105

4-6-2- اصطلاحات و تعاریف-- 106

4-6-3- نمونه‌برداری-- 106

4-6-4- روش آزمون الف (قراردادن در معرض حرارت و شعله)- 106

4-6-4-1- اصول آزمون-- 106

4-6-4-2- مزاحمت‌ها 106

4-6-4-3- وسایل-- 107

4-6-4-4- روش انجام آزمون-- 108

4-6-5- روش آزمون ب (قراردادن در معرض منبع جرقه)- 109

4-6-5-1- اصول آزمون-- 109

4-6-5-2- وسایل-- 110

4-6-5-3- روش انجام آزمون-- 110

4-6-6- کنترل کیفیت برای روش‌های الف و ب-- 110

4-6-7- دقت و انحراف-- 110

4-6-8- گزارش آزمون-- 111

4-7- آزمون اندازه‌گیری مقدار هیدروکربن در پسماند به روش وزنسنجی-- 111

4-7-1- هدف و دامنه کاربرد- 111

4-7-2- اصطلاحات و تعاریف-- 112

4-7-3- اصول آزمون-- 112

4-7-4- خطرات-- 112

4-7-5- مزاحمت‌ها 113

4-7-6- مواد و / یا واکنش‌گرها 113

4-7-7- وسایل-- 114

4-7-8- نگهداری و آمادهسازی مقدماتی نمونه- 114

4-7-9- روش انجام آزمون-- 114

4-7-9-1- آزمون شاهد- 114

4-7-9-2- ماده خشک--- 114

4-7-9-3- استخراج- 115

4-7-9-4- تخلیص--- 115

4-7-9-5- اندازه‌گیری وزن‌سنجی مقدار هیدروکربن-- 115

4-7-9-6- محاسبه و ارزیابی-- 116

4-7-9-7- کنترل کیفیت-- 116

4-7-10- مشخصه‌های عملکردی-- 117

4-7-11- گزارش--- 117

4-7-12- پیوست الف-- 118

4-7-13- پیوست ب-- 119

4-7-14- پیوست پ-- 120

4-7-15- پیوست ت-- 121

4-8- آزمون استخراج تک مرحله‌ای برای پسماندها 122

4-8-1- مقدمه- 122

4-8-2- هدف و دامنه کاربرد- 123

4-8-3- اصول آزمون-- 124

4-8-4- وسایل-- 125

4-8-5- مواد و/ یا واکنشگرها 128

4-8-6- نمونه‌برداری-- 129

4-8-7- جابه‌جایی و آماده‌سازی نمونه- 130

4-8-8- ارزیابی‌های اولیه و روش‌های پیش استخراج- 132

4-8-9- استخراج- 136

4-8-10- الزامات تضمین کیفیت-- 141

4-8-11- دقت و انحراف-- 142

4-8-12- گزارش آزمون-- 143

منابع- 144